Sa chenàbura prima de Paschighedda amus chistionadu cun Nanni Falconi de poesia e bortaduras (inoghe), oe amus a impreare romanzos e contos pro arresonare de literadura e atualidade.
Vostè at iscritu Su cuadorzu chi contat de una bidda imberta, chi est ruta in disacatu pro neghe de sa vindita e sa gana de dinari e poderiu. Unu libru chi ammustrat unu mundu coladu chi podiat istare ritzu pro more de sa violèntzia e de sa malìtzia, ma chi aiat fintzas una sabidoria totu sua. Una mirada nen totu bona, nen totu mala e mescamente a tesu meda dae su folklorismu. A dies de oe, comente est su mundu de su pastoriu sardu?
Su mundu de su pastoriu no esistit prus. Esistit su mestiere de pastore, chi no at nudda de cuddu in su cale so crèschidu e apo seberadu pro me cando so istadu in edade de pòdere seberare. Unu mundu sacrificadu già est beru, ma ue fias tue su mere, e sa luta non fiat cun sos àteros òmines ma cun sa natura. Sa libertade personale, a su mancu pro mene, fiat sa sola cosa chi importaiat. Como in su sartu cumandant totu francu su pastore. In càmbiu de una protetzione econòmica nos amus bèndidu totu. No est imbaradu unu trabàgliu chi est benzende a èssere alienante chei totu sos àteros.
In sos contos bostros at unu logu mannu s’ammentu de unu tempus coladu. Mateu Soza e tziu Pedru Soro chircant sa veridade in su barigadu issoro, pro nde agatare una pro totu sa comunidade. S’impressione est chi faeddent dae sa làcana de unu trèmene, de una derruta chi non pertocat petzi a issos. Pro ite est gasi? In ue est su benidore de sos personàgios bostros e de sas comunidades issoro?
Ambos sos romanzos ant unu filu chi los ligat: sa chirca. In Pedru Soro sa chirca de unu logu mìticu. In Mateu Soza sa chirca de una veridade. Creo chi siat puru sa mia de pitzinnu, sa chirca a su versu de sa connoschèntzia, e che a mie etotu, issos puru imbarant pro semper in cue, ca non podet no èssere pro semper. Che agabbant in unu istare tranchillu, ma chi est petzi un’isetu de riflessione de su passadu. A banda cussu sunt duos romanzos diversos, unu in su mundu betzu mitizadu, s’àteru in su presente de su pastoriu ismitizadu e defloclorizadu.
Creo chi si potat nàrrere chi su benidore de tziu Pedru e tziu Mateu siant lassados a s’emotividade de su letore, a cunforma a su naturale suo: otimista o pessimista. Sunt ambos a unu puntu de sa vida ue si faghet petzi su contu de su chi sunt istados. Lis isetat una betzesa cun sa serenidade de aer fatu su dovere issoro, comente pro su prus lu sunt sos betzos sardos.
Bois ponides unu contivìgiu mannu a su seberu de sas paràulas in sos romanzos, mantenende però sa cumprendibilidade. Un’iscritura dengosa est una cosa chi podet agradare ca arrichit su lèssicu, ma chi podet fintzas distràere dae sa leghidura e dae s’istòria. Cale est s’àndala chi sighides pro su seberu de sos faeddos?
Mi praghet a iscrìere in sardu ca su lèssicu est cussu de sa bida mia, de sos familiares, de sa bidda, de su trabàgliu. Deo naro semper chi sos mannos nostros aiant una cumpetèntzia de limbazu chi nen mancu unu laureadu at como. L’aiant ca issos fiat tot’unu cun sas paràulas matessi, prus e prus ca sa trasmissione fiat pro su prus orale. Deo so cumpetente su bastante de sa limba sarda, no issèbero in su ditzionàriu sas paràulas ma impitu casi semper su limbazu de onzi die. Si a sos letores paret sofisticadu est ca fartant de cumpetèntzia linguìstica, neghe de sa derrota de su sardu de fronte a s’italianu. A dolu mannu su non connòschere bene su sardu mìnimat puru s’iscritura mia ca non si nde acàbidat sa bellesa de su limbazu, chi est una parte importante de su romanzu.
Gabriele Tanda
Leave a comment