Manuelle Mureddu e sa costante narrativa sarda

Manuelle Mureddu e sa costante narrativa sarda

Foto de Alec Cani

Amus arresonadu in un’artìculu (inoghe) de su fumetu in Sardigna e de Cada contu. Oe chistionamus cun s’artista giòvanu e de gabbale chi at ammanigiadu sa mustra de Nùgoro, Manuelle Mureddu.

S’artìculu chi apo iscritu subra de su fumetu in Sardigna si tancaiat narende chi galu non bi est unu fumetu seriale a sa sèria cun unu contu longu a puntadas e de gabbale, cun immàgines e nueddas totus sarda. Comente mai no esistit? A parre tuo podet agradèssere?

Pro cumprèndere bene su mundu de sos fumetos tocat de lu partire in manera ladina: dae un’ala sos autores e a un’àtera sos editores. Sa dimanda tando pertocat su sistema editoriale: editore de fumetu ispetzializada, francu carchi casu minore, in Sardigna non bi nde at. Su fatu chi bi siant unu muntone de autores non cheret nàrrere chi bi siant medas produtores. Finas a oe in Sardigna non b’est istadu unu bisòngiu editoriale pro chi custa optzione apat àpidu vida.
In prus b’at de nàrrere chi tue ses pensende a unu sistema editoriale ispetzìficu, su fumetu seriale italianu, ma in totu su restu de su mundu non andat gasi. Una cosa a curtzu de cussu chi tue m’as naradu est Fisietto. Deo puru apo publicadu in «Làcanas» unu fumetu chi fiat seriale e in sardu, e est andadu a dae in antis pro tres annos. Ma sunt cosas diferentes. Est inùtile a si dimandare pro ite inoghe non b’est istadu unu fumetu seriale sardu: ca s’istrutura chi podet dare vida a una cosa gosi in Sardigna no esistit. Esistit un’àteru sistema chi non faghet petzi fumetos, ma mescamente àteru e chi est prus economicamente sustenìbile.

Esistint iscolas e istiles de gràfica de fumetos famados in su mundu, comente su giaponesu e su americanu. Esistit una cosa gasi pro sa Sardigna? E se non b’est cale podent èssere sos esempros de sighire in s’arte sarda?

In s’istòria de su fumetu bi fiant chimbe iscolas mannas: sa de sos Istados aunidos, sa giaponesa, s’italiana, sa francu-belga e sa sudamericana. Chi ant intro medas istiles diferentes. Custa partitzione oe est in parte inùtile: esistint galu, ma non est prus s’ùnicu sistema de riferimentu. Est isballiadu oe a partire su mundu de su fumetu in iscolas, comente chi cada si siat logu nde apat una sua, e tando non b’est mancu un’iscola sarda. Est unu limbàgiu mesturadu, ca at medas cosas a intro. Sas iscolas de arte non sunt cuddas de su Noighentos: su mundu no est prus partidu comente a prima. S’identidade est sorta, e si mantenet petzi in su fumetu prus meda cummertziale. Oe amus autore chi traballant e sunt crèschidos cun fumetos giaponesos e de sos Istados aunidos, custa cosa non podiat capitare in sos annos Barantas.
Tando non lu depimus bìdere comente una mancàntzia de iscola da parte de sa Sardigna: custa est una richesa. Custa cosas esistiant prima. Pro esempru, esistiant unu muntone de illustradores de gabbale in s’incumintzu de su Noighentos chi si podiat mutire iscola, ma como podimus nàrrere una cosa gasi? No in totu! Ma no est chi cuddos fiant prus sardos de sos de oe: non bi intrat nudda. No est una chistione ètnica, est una chistione artìstica. Finas tando bi fiant influèntzias cun s’arte de àteros logos, e bi fiat una continuitity comente si narat in inglesu, una genia de erèntzia de su mastru mannu, Biasi, e sos chi sunt bènnidos a pustis. Custu abarrare o sighire su surcu de su mastru cheret nàrrere iscola in Sardigna, e finas in sos àteros logos. Essire dae su surcu de su mastru o de s’ìsula fiat difìtzile meda, ca cheriat nàrrere leare un’arriscu mannu pro s’editore. Ma sa Sardigna teniat, e forsis galu tenet, caraterìsticas suas chi derivant dae sas artes aplicadas, dae s’artisanadu. Ma a pustis de sa gherra, totu est cambiadu. Tando faeddare de iscola cunforme a custu sentidu de sa paràula iscola, non est giustu.

Fatende Cada Contu, sa mustra de sos fumetistas sardos, as reconnotu unu cale si siat piessignu chi tue potzat indicare comente sardu?

B’at una costante espressiva de sos sardos, chi s’assimìgiat a cudda de totus sos àteros pòpulos de su mundu, chi est de contare e de si contare. De seguru in su fumetu amus una calidade arta meda. No esistit limbàgiu artìsticu, in sa literadura, in s’arte o in sa mùsica, in ue amus gasi medas autore de una calidade gasi arta, reconnòschida dae totus. In sas àteras artes esistint artistas de mannària internatzionale, ma sunt comente isteddas assoladas; in su fumetu b’est unu isteddaghe cun lughes mannas, àteras unu pagu prus minores,  e isteddos chi sunt cumintzende s’àndala issoro, ma totus de gabbale. Su fumetu sardu est unu sistema culturale, istàbile e de livellu artu reconnòschidu in su mundu, chi non tenet cumparantzia cun àteros limbàgios artìsticos in Sardigna. Non b’at in àteru campu gasi medas, gasi balentes. Pro custu amus fatu Cada Contu: pro ispiegare custa mannària.

Ma comente mai?

B’est a nàrrere chi su fumetu italianu est reconnòschidu in su mundu pro sa calidade. In Sardigna lompent sas publicatziones italianas o istrangias ma chi sunt istadas batidas dae sos editore italianos. Però semus faeddende de una cosa chi in pertzentuale de sos abitantes est de importu, ca in Sardigna non b’at nemos. Comente faghimus a àere totus custos professionistas? Custa est una dimanda chi est una vida chi mi fato. A bortas m’apo dadu rispostas, ma mai una chi m’at acraradu bene totu, non fiat una risposta cumprida. Una est sa costante narrativa de sos sardos chi t’apo naradu prima. Un’àtera est sa cultura artìstica chi leat dae sos retablos ispanniolos. Ma forsis b’est una cosa particulare in Sardigna: chi cando unu detzidet de fàghere fumetu, inoghe, non est una cosa gasi istrana o de bìdere dae a tesu. A fitianu tenes gente chi, in sa matessi bidda tua, lu faghet giai. No est comente fàghere s’astronàuta! Est finas una chistione mentale. E sigomente nois in Sardigna semus pagos, unu traballu gosi comente su fumetu benit bidu. S’ischit chie lu faghet. Custa cosa, in prus, càpitat in unu logu chi est reconnotu: sa Sardigna est unu logu definidu. No est unu mecanismu petzi sardu, est unu mecanismu chi però b’est in Sardigna.

As publicadu libros illustrados subra s’istòria sarda e s’ùrtimu est Illustres, iscritu cun Omar Onnis, chi ammustrat persones de importu de su barigadu sardu. Dae in ue naschet custa passione? Mancat carchi cosa a sos contos subra sa Sardigna?

Deo penso chi manchet totu a sa narratzione de sa Sardigna, o si non totu, belle totu, mescamente de sa Sardigna de oe. In literadura bi sunt òperas chi bi proant ma sunt pagos. Paret istranu faeddende de unu libru chi contat sas vidas de persones sardas de importu de sos tempos colados. Ma chèrgio acrarire una cosa, pro su mundu de su fumetu, ma finas pro àteros limbàgios artìsticos, non do peruna responsabilidade a sos autores: deo non chèrgio nàrrere a nemos ite depet o non depet fàghere. Onniune podet fàghere cussu chi li paret. Est isballadu pedire o custrìnghere a faeddare de Sardigna a sos autores, e est una cara de su colonialismu. Deo apo fatu su seberu de faeddare de custas cosas, ma est unu seberu meu.
Bisòngiat de partire duos tipos de òperas: sas informativas dae sos contos de fantasia. Illustres est de sa prima genia ma nde apo fatu finas de s’àtera. Illustres est divulgatzione istòrica. Si podet faeddare a craru de Sardigna, ma si podet finas negossiare in manera imberta: contende de àteru, pro medas resones finas de traballu, unu podet chistionare de Sardigna. Carchi cosa bi est ma cheret chircada.
Cando naro chi mancat totu a sa narratzione de sa Sardigna, so narende chi esistit petzi una manera de la contare e petzi cun una mirada.

Inoghe bi sunt medas illustradores e naradores de fumetu. Coment’istat su fumetu in Sardigna? B’est traballu e mercadu? Comente bides su benidore suo?

Ih, nois semus in su momentu chi semus: non podimus ischire nudda de su tempus benidore e non petzi de su fumetu. Mercadu… bi nde at de seguru, ma non est bastante. Sos chi traballant in su fumetu non lu faghent pro su mercadu sardu, ca est tropu minore. Deo apo su parre chi calicuna cosa in prus si podet fàghere de seguru, ma pigare totus sos autore a traballare in Sardigna non est possìbile. Deo prima apo negossiadu de sistema culturale e non de mercadu, pro custu.
Si chistionamus de benidore de custu sistema, ti naro chi bido giòvanos in fieras, in Cada contu e in àteros giassos ligados a su fumetu. De seguru bi est calicunu e calicuna chi sunt iscapiende in custu mundu. Su benidore non si podet ischire, ma penso chi emmo. Ca non bi est mai istadu in prus de barant’annos unu momentu in ue non bi sunt istados giòvanos chi cheriant fàghere fumetu. Bi sunt assòtzios chi tenet giòvanos fumetistas. Est tzertu chi su livellu gasi artu est una genia de colu: ant a colare petzi sos bravos.

Gabriele Tanda

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *