Sardos, chi su ligàmene intre poesia e mùsica bene meda lu diamus dèvere connòschere, demus cara a sos faeddos de unu chi sardu non fiat.
«A bisu meu, pighende sa poesia che a unu traste, penso chi issa nascheit dae sa netzessidade de annànghere unu sonu vocale (su faeddu) a su tibi-taba de sas primas mùsicas tribales. Petzi prus a tardu paràula e mùsica comintzeint a pigare camineras diferentes. Esseit a campu sa poesia iscrita. Ma sa parentela cun sa mùsica l’intendimus».
Eugenio Montale. Custu nargeit 45 annos a como, cando fiant intreghende·li su prèmiu Nobel pro sa literadura.
E si sa poesia non naschet eris podimus nàrrere chi sa chistione est prus chi no antiga. Pensemus a sa Grètzia. A sa Grètzia antiga, difatis. Ma si nos limitamus a sa poesia romanza, de giudu est a mòvere dae sos proventzales, dae Arnaut Daniel, inventore de sa sestina lìrica e modellu pro àteros poetas, fintzas pro Dante chi lu mentovat (e chi lu faghet cantare cun sa limba sua) in su de 26 càntigos de su Purgatòriu.
Ei cominciò liberamente a dire:
«Tan m’abellis vostre cortes deman,
qu’ieu no me puesc ni voill a vos cobrire
Ieu sui Arnaut, que plor e vau cantan
consiros vei la passada folor,
e vei jausen lo joi qu’esper, denan.
Ara vos prec, per aquella valor
que vos guida al som de l’escalina,
sovenha vos a temps de ma dolor!»
Su chi, a bisu de Dante, fiat su «miglior fabbro del parlar materno», non fiat solu: de Peire Vidal si naraiat chi «cantava meils d’om de mon», chi fiat su mègius cantante. Ma unu poeta fiat. Ca sa mùsica fiat s’elementu costitutivu de sa poesia de cussos tretos.
Lassemus·nche a banda sas chistiones linguìsticas (sos “troubadors” impreaiant sa limba d’oc) e sos argumentos cantados (Dante nche ponet a Arnaut Daniel in su girone de sos lussuriosos, ma pro sos proventzales sa passione pro s’amore fìsicu non fiat in antìtesi cun su raportu ispirituale), su chi nos interessat est su binòmiu poesia-mùsica.
Custos poetas introdueint a manera sistemàtica una versificatzione tònico-sillàbica. Moviant, est a nàrrere, dae su nùmeru de sas sìllabas e dae sa dispositzione de sos atzentos tònicos in su versu. Versificatzione chi a bias, comente in su “trobar clus”, nche crompiat a un’istile prus elaboradu.
Serrende cun sos versos de Bernart Marti chi intramaiat faeddos afinende sonos che a sa limba cun sos basos (Bel m’es lan latz la fontana):
[…] C’aisi vauc entrebescant
los motz e·l so afinant:
lengu’entrebescada
es en la baizada.
[sighit]
Màuru Piredda
Leave a comment