– de Salvatore Serra –
Su swahili (chi li narant finas kiswahili) est una limba bantù e sa prima limba de su pòpulu swahili. Est una limba franca de sa regione de sos Lagos Africanos Mannos e de àteras partes de s’Àfrica Sudorientale, comente Tanzània, Kenya, Uganda, Rwanda, Burundi, Mozambicu e sa Repùblica Democràtica de su Congo. Sa limba comoriana, chi la faeddant in sas Ìsulas Comoras, calicunu la cunsìderat unu dialetu de su swahili.
Mancari lu faeddet comente prima limba sceti unu nùmeru de pessones chi andat dae chimbe a bìndighi milliones de indivìduos, su swahili l’impreant comente limba franca in su prus de s’Àfrica Sudorientale. Su swahili est limba natzionale in bator Istados: Tanzània, Kenya, Uganda e sa Repùblica Democràtica de su Congo. Su shikomor, limba ufitziale de sas Comoras (chi la faeddant finas in Mayotte, Shimaore), s’assimìgiat a su swahili. Su swahili est finas unu de sos idiomas ufitziales de s’ Unione Africana e de sa Comunidade Africana Orientale.
Una parte manna de su vocabulàriu swahili protzedit dae s’ àrabu, pro more de su cuntatu cun sos abitadores musulmanos de sa Costa Swahili. At leadu finas paràulas tedescas, portughesas, inglesas, industanas e frantzesas, pro more de su cuntatu cun maistros de murus e cummertziantes coloniales e traficantes de iscravos in sos ùrtimos chimbe sèculos.
Su swahili est divènnidu una segunda limba pro deghe milliones de pessones in tres Istados de sos Lagos Mannos Africanos, Tanzània, Kenya, e sa Repùblica Democràtica de su Congo, in ue est limba ufitziale o natzionale. In Uganda ant postu su swahili comente materia obligatòria in sas iscolas primàrias in su 1992 (mancari custa lege no l’apant galu aplicada) e l’ant decraradu limba ufitziale in su 2005, in preparatzione de sa Federatzione Africana Orientale. Su swahili (o àteras limbas chi s’assimìgiant) lu faeddat unu tzertu nùmeru de pessones in Burundi, Comoras, Rwanda, Zàmbia setentrionale, Malawi e Mozambicu.
S’80 pro chentu de sos 49 milliones de tanzanianos faeddant su swahili in annanta a sa prima limba issoro. Semper e cando, tanzanianos giòvanos medas faeddant su swahili comente prima limba, pro more de sa difusione de una cultura prus unitària in sos giassos urbanos. In Kenya su prus de sas pessones chi ant istudiadu sunt a tretu de comunicare currentemente in swahili, ca est materia obligatòria in iscola dae sa prima elementare a sas superiones e est una disciplina acadèmica de importu in universidades pùblicas e privadas medas.
Faeddant in swahili in sas chimbe provìntzias orientales de sa Repùblica Democràtica de su Congo. Lu faeddant belle su mesu de sos 66 milliones de abitadores, e est cumintzende a fàghere a bìnchidas de pare cun su lingala, chi est como sa limba prus de importu in custu logu.
In Uganda, sos bagandas e sos chi istant in Buganda a su sòlitu non faeddant in swahili; ma custa limba est de impreu comunu in mesu de sas 25 milliones de pessones de àteros logos de s’Istadu; in prus, lu sunt ponende in iscola in totue.
In sos àteros Istados su swahili est ispainadu sceti in sas tzitades cummertziales, in mesu de sos pròfugos chi recuint a domo, o a curtzu a sas làcanas de Kenya e Tanzània. Belle gasi, su nùmeru de sas pessones chi faeddant custu idioma andat dae 120 a 150 milliones de pessones.
Istitutziones medas de su mundu sunt tenende contu de custa crèschida de su swahili.
Ligàmene: https://en.wikipedia.org/wiki/Swahili_language
Leave a comment