Su sardu: una limba digitale?

Su sardu: una limba digitale?

-de Claudia Soria-

Festa de sa Limba Ufitziale - Bonàrcadu -  Claudia Soria - CNR Pisa
Festa de sa Limba Ufitziale – Bonàrcadu – Claudia Soria – CNR Pisa

So istada in Bonàrcadu pro presentare su progetu “The Digital Language Diversity Project” chi s’Istitutu de Linguìstica Computatzionale de su CNR, chi nde fatzo parte, coòrdinat paris cun unu partenariadu europeu.

Est unu progetu finantziadu dae su programa Erasmus+ pro tres annos, dae su 2015 a su 2018, pro promòvere s’impreu de sas limbas regionales e minoritàrias in Internèt, impitende ainas e tecnologias digitales.

Su progetu naschet dae su de àere cunstatadu chi peruna limba bia, e chi cheret abbarrare bia, podet renuntziare a èssere presente in su digitale, ca est in Internèt e cun sas ainas digitales chi oe vivimus su bonu de sa vida nostra. Si abbaidamus cantas limbas sunt presentes in Internèt, imbetzes, nos abigiamus chi sunt pagas a beru a cunfrontu de sas 6000-7000 chi si pessat chi siant faeddadas in su mundu. A fùrriu de su 55% de sos sitos informàticos mundiales sunt in inglesu, e petzi una pertzentuale minore de sa retza faeddat àteras limbas. Limbas ispainaidaas meda comente s’ispagnolu o su tzinesu tenent pagu prus de su 4%.

Duncas b’at un’isproportzione intre sa diversidade linguìstica de su mundu “reale” e sa de su mundu digitale, in ue pagas limbas sunt meres, amparadas non solu, o non tantu, dae su nùmeru de sos faeddadores, ma fintzas e mescamente dae su fatu de èssere agiuadas dae sas tecnologias chi cunsentint s’impreu de cussas limbas in su digitale. Cales sunt custas tecnologias? S’andat dae tecnologias de base comente s’esistèntzia de caràteres adatos a sa rapresentatzione in sos elaboradores eletrònicos o tasteras adatadas a tecnologias avantzadas meda comente sintetizadores vocales e tradutores automàticos.

Una limba cun unu suportu tecnològicu adeguadu est una limba digitale in manera prena, chi non solu la podimus impitare cun s’elaboradore, ma la podimus impitare pro totu cussas finalidades pro sas cales oe intramus in Internèt e impitamus sas tauleddas e sos palmares: chircare informatziones, fàghere prenotatziones, dispònnere operatziones bancàrias, a s’ispassaiare cun sos videogiogos o lèghere unu libru. Una limba modernamente normale, chi l’impitamus in sas maneras e pro sas finalidades de su mundu de oe.

Festa de sa Limba Ufitziale - Bonàrcadu - Roberto Carta (CSU) cun Claudia Soria (CNR-Pisa)
Festa de sa Limba Ufitziale – Bonàrcadu – Roberto Carta (CSU) cun Claudia Soria (CNR-Pisa)

S’inglesu, giai s’ischit, est una limba digitale a totu campu, ma sunt gasi fintzas s’italianu e oramai belle totu sas limbas ufitziales de s’Unione Europea, mancari dispòngiant de tecnologias inferiores a sas chi sunt disponìbiles pro s’inglesu.

Sas limbas regionales e minoritàrias, comente su frisone, s’otzitanu, o su gallesu, lu sunt meda prus pagu. Pro custos idiomas su mundu digitale est a ghetada de manu, ma a s’ispissu non bi podent intrare ca b’at ostàculos infrastruturales, tecnològicos, o fintzas psicològicos, e b’at fintzas pagu gana de impitare in su digitale una limba chi s’impreat mescamente pro faeddare, ma chi non s’ischit iscrìere, o non s’ischit iscrìere bastante bene pro si presentare a su mundu esternu.

Su sardu una limba digitale est? Su progettu DLDP s’at fatu custa pregonta, e at cunduidu una chirca in sa retza pro 4 limbas minoritàrias in parallelu. A parte su sardu, sa chirca at interessadu su brètone, su bascu e su carelianu. Su cuestionàriu est istadu traduidu in LSC gràtzias a sa collaboratzione de su CSU, chi nd’at fintzas promòvidu sa difusione. In Bonàrcadu apo presentadu in anteprima sos resurtados primissimos, ca sa chirca fiat aberta fintzas a su 30 de cabudanni e sos datos non sunt istados galu analizados.

Unu primu resurtadu in sesi est istadu s’afluèntzia: prus de 500 rispostas pro su sardu, meda de prus de sas chi amus tentu pro limbas prus tituladas comente su bascu o su brètone. Unu resurtadu non prevìdidu, chi preannuntziat sa vitalidade de s’ativismu sardu, e chi s’est mustradu in prenu in sas duas dies de Bonàrcadu.

Su cuestionàriu nos est dende su cuadru de una limba vitale, mancari (e forsis mescamente) in su digitale. Su 73% de sos partetzipantes narat chi impitat su sardu cada die in sa comunicatzione eletrònica (mescamente SMS e tzarradas); sa pertentuale àrtziat a su 87% pro navigare, lèghere o iscrìere in Internèt.

A diferèntzia de àteras limbas, non b’at ostàculos tècnicos a s’impreu de su sardu in Internèt: unu lu podet iscrìere cun fatzilidade cun sas tasteras sòlitas. Su blocu, cando b’est, pertocat prusaprestu sa pagu seguresa subra de sa manera de l’iscrìere, o su pregiudìtziu chi su sardu siat una limba “chi non s’iscriet”.

Su sardu est una limba digitale, ma non totus l’ischint. Tenet sitos informàticos, cuotidianos in lìnia, infodiàrios. Vitale a beru in Facebook, prus pagu in Twitter, tenet mìgias de utilizadores. B’at tradutores automàticos e sintetizadores vocales pro su sardu, gasi comente bi sunt pro su bascu e su catalanu. Forsis non tenent galu sa matessi pretzisone, ma est petzi chistione de tempus. Sa vitalidade digitale de su sardu est creschende, e totu faghet pessare chi at a sighire a crèschere, gràtzias a s’agiudu de una comunidade de ativistas chi est prolìfica de initziativas in una manera istraordinària.

Chie si siat podet agiuare su sardu a crèschere in su digitale, e a devènnere, cun su tempus, una limba chi podat fàghere a bìnchidas de pare, in usabilidade, cun sa limba italiana.

Festa de sa Limba Ufitziale - Bonàrcadu -
Festa de sa Limba Ufitziale – Bonàrcadu –

A l’impitare cada die, a iscrìere e cumentare messàgios e artìculos, a traduire artìculos de Wikipedia, o fintzas a registrare vìdeos e àudios sunt cosas chi totus podent fàghere, e chi alimentant sa cantidade de datos disponìbiles in sardu. Sa cantidade de datos est su primu impulsu de unu giru virtudosu chi at a fàghere crèschere fintzas sas tecnologias disponìbiles in parallelu.

In su mundu digitale cada bia chi iscriimus carchi cosa lassamus un’ormina, cun sa forma de datos: semus “poddigheddos digitales”. Prus medas e prus visìbiles ant a èssere sas orminas, prus in presse su sardu at a agatare su caminu suo pro otènnere s’egalidade digitale prena cun sas àteras limbas.

(tradutzione de Sarvadore Serra)

Leave a comment

2 Comments

  1. Bella zente con bonas bideas .festa e ricurrenzia bona e da ripitere.

  2. A língua sarda é uma língua muito bonita e de fácil inteligibilidade com a maioria das línguas neolatinas. Tem uma gramática muito encantadora e de fácil compreensão para falantes das outras línguas do grupo.Eu penso que cada povo deve trabalhar mais por sua língua tendo mais atividade literária escrevendo, editando, traduzindo e publicando textos e áudios inclusive os clássicos da literatura.Na imprensa,nas escolas,nas igrejas etc.

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *