de Salvatore Serra
S’olandesu, chi in Bèlgiu li narant fiammingu, est una limba germànica otzidentale. Est sa limba natzionale de Olanda. Paris cun su frantzesu e su tedescu, est una de sas tres limbas ufitziales de Bèlgiu.
S’olandesu, chi tenet siat un’istandard siat formas dialetales, est sa limba de su prus de s’Olanda, de su Bèlgiu setentrionale e de una parte relativamente minore de sa Frantza, in su Mare de su Nord, a ovest de su Bèlgiu. S’olandesu l’impitant comente limba de s’amministratzione fintzas in Suriname e in sas ìsulas de Curaçao, Sint Maarten, Aruba,Bonaire, Saba e Sint Eustatius, chi totu paris formant un’entidade chi li narant olandesu de sas Antillas. S’ afrikaans, chi benit dae s’olandesu, est una de sas limbas ufitziales de su Sud Àfrica.
In s’edade mèdia a s’olandesu li naraiant “Dietsc”,o “Duutsc”, istoricamenre ecuivalente a su tedescu Deutsch. Cheriat nàrrere “limba de su pòpulu,” a cunfrontu de su latinu, chi fiat sa limba de sa religione e de s’imparòngiu. Sa forma “Duutsc” l’ant leada in imprèstidu in sa limba inglesa e at dadu su “Dutch” modernu. Su nùmene ufitziale de sa limba est “Nederlands”, o “Netherlandic”. In Olanda li narant fintzas Hollands (Hollandish), pro su fatu chi sa limba istandard si fundat pro su prus in su dialetu de sa provìntzia betza de Holland (como Noord-Holland e Zuid-Holland).
Sa limba faeddada tenet variantes medas a beru. Sa limba istandard (Standaardnederlands o Algemeen Nederlands) l’impitant pro finalidades pùblicas e ufitziales, e pro s’imparòngiu in sas iscolas e in sas universidades. Sos dialetos locales los impitant in situatziones informales, comente in famìlia, cun sos amigos e àteras pessones de sa matessi bidda (b’at medas prus variedades chi no in s’inglesu americanu).Gramaticalmente s’olandesu istandard est caraterizadu dae sa pèrdida de sas desinèntzias de sos casos in su sustantivu.
In Bèlgiu ant gherradu meda pro dare a s’olandesu su matessi status de su frantzesu, chi at tentu su predomìniu culturale in su tempus chi guvernaiant sos frantzesos (1795–1814). Dae su 1938 s’olandesu est s’ùnica limba ufitziale de sa parte de nord de su Bèlgiu.
S’impreu de s’olandesu istandard paris cun sos dialetos locales est meda prus ispainadu in Olanda chi no in Bèlgiu. Sos dialetos de Amsterdam, Den Haag e Rotterdam sunt prus a curtzu a s’istandard chi non sos de àteros logos.
Paris cun s’ inglesu, su frisone, su tedescu e su lussemburghesu, s’olandesu est una limba germànica otzidentale. Benit dae su francone bassu, sa limba de sos francos otzidentales, chi est cambiadu pro more de su cuntatu cun sos faeddadores de su Mare de su Nord germànicu, in sa costa (Fiandra, Olanda), a fùrriu de su 700. Sos primos documentos in limba olandesa nche torrant, pagu prus o mancu, a s’agabbu de su sèculu 12, mancari pagas glossas, nùmenes, e paràulas ocasionales siant cumpartos unu pagu in antis.
Leave a comment