S'olandesu, un'istandard ebbia e dialetos medas

S'olandesu, un'istandard ebbia e dialetos medas

de Salvatore Serra

S’olandesu, chi in Bèlgiu li narant fiammingu,  est una limba germànica otzidentale. Est sa limba natzionale de Olanda.  Paris cun su frantzesu e su tedescu, est una de sas tres limbas ufitziales  de Bèlgiu.

S’olandesu, chi tenet siat un’istandard siat formas dialetales, est sa limba de su prus de s’Olanda, de su Bèlgiu setentrionale e de una parte relativamente minore de sa Frantza, in su Mare de su Nord, a ovest de su Bèlgiu. S’olandesu l’impitant comente limba de s’amministratzione fintzas in Suriname e in sas ìsulas de  Curaçao, Sint Maarten, Aruba,Bonaire, Saba e Sint Eustatius, chi totu paris formant un’entidade  chi li narant olandesu de sas Antillas.  S’ afrikaans, chi benit dae s’olandesu, est una de sas limbas ufitziales de su Sud Àfrica.

In s’edade mèdia a s’olandesu li naraiant  “Dietsc”,o “Duutsc”, istoricamenre ecuivalente a su tedescu  Deutsch.  Cheriat nàrrere  “limba de su pòpulu,” a cunfrontu de su latinu, chi fiat sa limba  de sa religione  e de s’imparòngiu. Sa forma “Duutsc” l’ant leada in imprèstidu in sa limba inglesa e at dadu  su “Dutch” modernu. Su nùmene ufitziale de sa limba  est  “Nederlands”, o “Netherlandic”. In Olanda li narant fintzas  Hollands (Hollandish), pro su fatu chi sa limba istandard si fundat pro su prus  in su dialetu de sa provìntzia betza de Holland (como Noord-Holland e Zuid-Holland).

Sa limba faeddada tenet variantes medas a beru. Sa limba istandard (Standaardnederlands o Algemeen Nederlands) l’impitant pro finalidades pùblicas e ufitziales, e pro s’imparòngiu  in sas iscolas  e in sas universidades. Sos dialetos locales los impitant  in situatziones informales, comente in famìlia, cun sos amigos e àteras pessones de sa matessi bidda (b’at medas prus variedades chi no in s’inglesu americanu).Gramaticalmente s’olandesu istandard est caraterizadu  dae sa pèrdida  de sas desinèntzias  de sos casos  in su sustantivu.

In Bèlgiu ant gherradu meda pro dare a s’olandesu  su matessi status de su frantzesu, chi at tentu su predomìniu culturale in su tempus chi guvernaiant sos frantzesos (1795–1814). Dae su 1938 s’olandesu est s’ùnica limba ufitziale de sa parte de nord de su Bèlgiu.

S’impreu de  s’olandesu istandard paris cun sos dialetos locales est meda prus ispainadu in Olanda chi no in Bèlgiu. Sos dialetos de  Amsterdam, Den Haag e Rotterdam sunt prus a curtzu a s’istandard chi non sos de àteros logos.

Paris cun s’ inglesu, su frisone, su tedescu e su lussemburghesu, s’olandesu  est una limba germànica otzidentale. Benit dae su francone bassu, sa limba de sos francos otzidentales, chi est cambiadu pro more de su cuntatu cun sos faeddadores  de su Mare de su Nord germànicu, in sa costa (Fiandra, Olanda), a fùrriu de su  700. Sos primos documentos  in limba olandesa nche torrant, pagu prus o mancu, a s’agabbu de su sèculu 12,  mancari pagas glossas, nùmenes, e paràulas ocasionales  siant cumpartos  unu pagu in antis.

 

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *