– de Salvatore Serra –
S’italianizatzione de su Rennu Sardu est cumintzada in su sèculu XVIII, cun sos Savojas. Giovanni Battista Lorenzo Bogino, seberadu dae su Re Carlo Emanuele III, in su 1759, pro fàghere su Ministru pro sos Afares de Sardigna, at cumintzadu una polìtica forte in custu sensu, ponende s’italianu in sa pràtica didàtica, pro permìtere s’afirmatzione de custa limba in totu sos campos de sa sotziedade, in sas tzitades comente in sas biddas. Cunforma a su “Regio Biglietto” de su 25 de trìulas de su 1760, s’impreu de s’italianu l’ant fatu obligatòriu in iscola e in sa pràtica religiosa; custu impreu depiat andare in pare cun su de sos dialetos (non faeddaiant, est craru, de limba sarda) pro agiuare unu cuncàmbiu produtivu intre sa sotziedade piemontesa e sa sotziedade sarda, e agiuare una crèschida culturale chi nch’aeret bogadu sas làcanas linguìsticas; s’ispagnolu, in càmbiu, cheriat imparadu “con secondaria importanza”. Pro pònnere in pràtica totu custu, Bogino s’est fatu agiuare mescamente da s’òrdine religiosu de sos Iscolòpios, chi, paris cun sos Gesuitas, aiant in manu s’iscola de s’ìsula, elementare, mèdia e superiore.
S’atitùdine de sos Savojas in contu de “lingua” s’est orientada chirru a sa polarizatzione in favore de s’italianu e de sos dialetos locales pro agiuare sos modellos aggregadores chi aerent permissu de contrapònnere sa realidade de su regìmene sabàudu a sas realidades “àteras”, e in su matessi tempus de ispainare una cussèntzia “unitària” contra a sas influèntzias alloglotas.
Finas in Piemonte ant postu in campu unos cantos providimentos pro agiuare s’ispainamentu de s’italianu, in custu casu in dannu de su frantzesu. Pro nàrrere, Carlo Emanuele at emanadu normas pro sa Val di Susa, in ue impitaiant su frantzesu, pro pònnere s’italianu in sos tribunales e in sas iscolas.
Sas “àndelas” sighidas in Piemonte e in Sardigna pro afirmare una limba “ùnica” nch’ant giutu a sos resurtados disigiados, ca interessaiant totu sos usuàrios: sas iscolas e s’universidade, sos tribunales, sos ufìtzios pùblicos, s’editoria. Su “Progetto di circolare per le scuole nelle Provincie” de su 1799 est una testimonia de sa parte unificadora chi sos Savojas ant assinnadu a s’italianu, in sa prospetiva de una polìtica de rennovamentu in favore de s’“italianidade” de su Rennu.
Sa polìtica linguìstica, duncas, comente base pro afortire su domìniu de s’Istadu. Sos Savojas, avesos dae sèculos a si fàghere logu in mesu de sos poderios de su mundu, custa règula l’ant cumpresa bene a beru, e l’ant aplicada cun profetu.
Pro nd’ischire de prus:
Leave a comment