Sigismondu Arquer, s’umanista sardu vìtima de s’Incuisitzione.

Sigismondu Arquer, s’umanista sardu vìtima de s’Incuisitzione.

– de Salvatore Serra –

Sigismondu Arquer fiat nàschidu in Casteddu in su 1530 dae una famìlia burghesa: su babbu fiat su giurista Giuanne  Antoni Arquer, cussigeri capu de sa tzitade  e collaboradore de su vitzerè Antonio de Cardona, semper in gherra con sos nòbiles sardos antispagnolos, chi fiant finas resessidos a nche lu pònnere in presone  in su  1543.

Sigismondu si fiat laureadu in lege  in Pisa in su 1547 e in teologia in Siena s’annu a pustis. In su 1548 at cumintzadu unu viàgiu pro perorare sa càusa de su babbu  in sa corte de  Bruxelles, ma s’est firmadu pro  5 meses in Isvìtzera, in su Cantone de sos Grigiones, in ue, in su 1549, at connotu sos religiosos  italianos disterrados  Pier Paolo Vergerio, Giulio della Rovere e Camillo Renato.

In antis  l’at agasagiadu in  Zurigu  su reformadore Conrad Pellican (Pellicanus) (1478-1556),  pustis, in  Basilea, Bonifacio Amerbach (1495-1562). In Basilea l’at istrangiadu finas  Celio Secondo Curione: in cue at iscritu  sa “Sardiniae brevis historia et descriptio”, publicada in su 1550 comente capìtulu de su cumpèndiu famadu  de geografia de su  cartògrafu  tedescu ex frantziscanu (coladu, in su 1529 a su luteranèsimu) Sebastian Münster (1488-1552), intituladu “Cosmographia universalis”, òpera posta a s’Ìnditze pro sas crìticas a su cleru catòlicu e a  s’Incuisitzione  e pro sos cumbinchimentos religiosos  de s’autore.

Pustis, dae su 1551 a su 1555, est istadu in Ispagna. In custu tempus,  re Felipe II (1556-1598), chi l’ammiraiat  pro sa cultura funduda sua comente umanista e poeta, e pro su de  èssere òmine de lege de gabale,  l’at nominadu avocadu  fiscale de Sardigna

Belle gasi, cando est torradu a Casteddu in su  1555, s’est agatadu contra unu grustu de nòbiles sardos ghiados dae Sarvadore Aymerich. Sos inimigos suos paret chi apant proadu a l’abenenare.  Pustis nche l’ant fatu pònnere in presone e l’ant fatu protzessare pro resones polìticas.  Ma issu est resessidu a fuire e a nche fàghere tramudare su protzessu a Madrid. In cue l’ant liberadu innotzente, finas ca est intervènnidu su re. Est ghiradu a Sardigna in su 1558.

Tando sos inimigos l’ant incurpadu de apostasia. Custu non fiat a beru ca, mancari aeret àpidu cuntatos  cun unos cantos reformadores  e cun sas ideas issoro, s’umanista sardu fiat abbarradu catòlicu. A dolu mannu suo,  su de èssere ligadu  a su nùmene  de  Sebastian Münster l’at costadu s’acusa de luteranèsimu, dae sa cale, semper e cando, l’at assòlvidu in su  1560 s’archipìscamu  e incuisidore  in pessone, Antonio Parragues de Castillejo.

Belle gasi, Arquer si nch’est dèvidu tramudare a Ispagna pro s’isfrancare dae custos persighimentos sighidos. Ma finas in cue s’Incuisitzione (e forsis finas  Parragues) at sighidu a lu cunsiderare  una pessone suspeta, finas a cando no l’at fatu arrestare in su  1563 cun un’acusa noa  de luteranèsimu, in base a una sèrie de 8 lìteras cuncambiadas cun  s’erasminianu ispagnolu (e ex alcade de Tàtari) Gaspar de Centelles, in ue Arquer, in mesu de s’àteru, esaltaiat sa letura e s’istùdiu diretu de sas Iscrituras Sacras contra a sas interpretatziones  de sa  Traditzione.

L’ant fatu unu protzessu longu a beru (7 annos) e l’ant torturadu, finas a sa sentèntzia finale de su 22 de nadale de su 1570, cando l’ant cundennadu a brusiare in su fogu. Sa sentèntzia l’ant eseguida in  Toledo 6 meses a pustis, su 4 de làmpadas de su  1571. Mancari l’esserent giai tochende sas framas, Arquer  at proclamadu publicamente sa fide catòlica  sua, e pro custu unu sordadu l’at còrfidu cun s’alabarda pro lu fàghere callare.

Su tempus chi est istadu presoneri at iscritu sas “Coplas al imagen del Crucifixo”, in ispagnolu, in ue est crara  sa denùntzia  de sas acuntèssidas tràgicas suas  cun riferimentu  a sas suferèntzias  de sa Passione de Cristos. Dae su puntu de  vista formale si insertant in su gènere ibèricu  de sa “glosa”, chi sa finalidade  fiat s’esègesi e sa paràfrasi de testos sacros. Dae su puntu de  vista dotrinàriu sunt unu tentativu estremu de  afirmare  s’ortodossia sua.

Ligàmenes http://www.treccani.it/enciclopedia/sigismondo-arquer_(Dizionario-Biografico)/

http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?s=20169&v=2&c=2679&c1=2732&t=1

http://www.arkadiaeditore.it/index.php?option=com_content&view=article&id=2546:sigismondo-arquer&catid=65:historica-paperbacks&Itemid=33

http://www.araldicasardegna.org/antenati/salvatore_aymerich_e_biblioteca.htm

Bibliografia: J.-B.-G. Galiffe, Le refuge ital. de Genève aux XVIème et XVIIème siècles, Genève 1881, p. 167; L. Manzi, S. A. geografo e storico del sec.XVI, Cagliari 1890; S. Lippi, Gli archivi di Spagna e la storia sarda,in La piccola rivista,I (Cagliari 1899), 5; D. Filia, La Sardegna cristiana,II,Sassari 1909, pp. 236 s.; E. Concas, La Sardiniae brevis historia et descriptio di S. A.,in La regione,I (1923), pp. 55 e ss.; R. Di Tucci, L’arcivescovo Parragues e S. A., ibid, II(1924), 2; R. Ciasca, Bibliografia sarda, I,Roma 1931, p. 77; E. Concas, S. A. e la sua Sardiniae brevis historia et descriptio“, in Mediterranea, VIII (1934), pp. 40-45; D. Scano, S. A., in Arch. stor. sardo, XIX (1935), pp. 3-137, XC; P. Leo, S. A. a Siena, in Studi sardi,V(1941), pp. 9-118; Id., Ancora su S. A., ibid.,VIII (1949), pp. 132 s.; G. Spini, Di Nicola Gallo e di alcune infiltrazioni in Sardegna della Riforma Protestante,in Rinascimento, II(1951), pp. 151-155; A. Dettori, Un’inedita passione fra le carte di S.A., Cagliari 1956.

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *