“Sì, ma quale Satana?”. Sos demònios de Carducci e Blake

“Sì, ma quale Satana?”. Sos demònios de Carducci e Blake

Ispantosa e ammajadora, sa figura de su demòniu l’agatamus in poesia prus e prus bias. Sàtana, su chi sas tres grandes religiones monoteistas inditant che a su male e comente agente in porfia cun Deus, non mancat in sa literadura mundiale. Su logu suo, s’inferru, si l’at cursadu bene bene Dante Alighieri. De “Paradisu pèrdidu” iscrieit John Milton e fintzas Charles Baudelaire («O toi, le plus savant et le plus beau des Anges, Dieu trahi par le sort et privé de louanges») nd’isterreit sas “Litanias”. Como ghetamus a pare sos cuntzetos de Sàtana e de progressu movende dae Giosuè Carducci e dae William Blake.

A te, de l’essere
Principio immenso,
Materia e spirito,
Ragione e senso;

Gasi comintzat s’innu cardutzianu “A Satana” de su 1863. Est craru su riferimentu a su pensu de su sotzialista utopista frantzesu Pierre-Joseph Proudhon. A bisu de custu «Tue ebbia, oh Sàtana, ànimas e imprìngias su traballu, nobìlitas sa richesa. Galu isperes, oh disterradu». Unu màrtire polìticu, duncas. Semper dae tretos de Frantza, s’istòricu Jules Michelet l’identìficat cun sa sièntzia posta a banda dae su Crèsia. E pro Carducci etotu est sìmbulu de progressu.

Su prèmiu Nobel (binti annos in antis de Gràssia Deledda) iscrieit custa lìtera a su crìticu literàriu amigu suo Giuseppe Chiarini, imbiende·nche·li su cumponimentu:

«È inutile che io avverta aver compreso nel nome di Satana tutto ciò che di nobile e bello e grande hanno scomunicato gli ascetici e i preti con la formola “Vade retro Satana”; cioè la disputa dell’uomo, la resistenza all’autorità e alla forza, la materia e la forma degnamente nobilitate. È inutile che io segni al tuo giudizio le molte strofe tirate giù alla meglio per finire: nelle quali è il concetto dilavato ma non la forma. Bisogna tornarci su, su questa poesia, e con molta attenzione. Ma non ostante mi pare che pel concetto e pel movimento lirico, io possa contentarmene. Pigliala adesso com’è […] Dopo letto ricorda che è il lavoro di una notte».

Salute, o Satana,
O ribellione,
O forza vindice
De la ragione!

Sacri a te salgano
Gl’incensi e i vóti!
Hai vinto il Geova
De i sacerdoti.

William Blake non fiat petzi poeta. Sas pinturas suas acumpangeint sos libros de Milton e de Dante in pessu mentovados. E Sàtana essit a campu in sas pinturas suas in totu sa bellesa e maestosidade. Inoghe però, sighende s’arresonu de su progressu, tocat a faeddare de su Blake de “Jerusalem”, una poesia chi cun su tempus devengeit un’innu de su movimentu operaju e laburista inglesu (in mùsica la connoschimus in versione corale e in sas de Billy Bragg e de Bruce Dickinson).

And did those feet in ancient time
Walk upon Englands mountains green?
And was the holy Lamb of God,
On Englands pleasant pastures seen!

And did the Countenance Divine,
Shine forth upon our clouded hills?
And was Jerusalem builded here,
Among these dark Satanic Mills?

Custa poesia l’agatamus in su poema illustradu “Milton”, imprentadu a comintzos de s’800, e movet dae una legenda: Gesusu, giovaneddu, bisiteit s’Inghilterra in pare cun su tziu Giosepe de Arimatea, dae sa tzitade de Glastonbury a s’ìsula intrea. Ma ite fiant custos frailes satànicos iscurigosos (custos “dark satanic mills”), a bisu suo? Blake – sustenidore de sa rivolutzione frantzesa – mireit a sos efetos de sa rivolutzione industriale in antis de Marx e Engels. A beru Gesus bideit in cussa birde nghilterra cussos frailes satànicos in ue sos traballadores nudda contaiant? Duncas tocaiat a la re-fundare a Gerusalemme, gherrende a fitianu, ispada in manos.

I will not cease from Mental Fight,
Nor shall my sword sleep in my hand,
Till we have built Jerusalem,
In Englands green and pleasant Land.

Màuru Piredda

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *