Sa limba guaraní

Sa limba guaraní

– de Salvatore Serra –

Su guaraní (in guaraní: avañe’ẽ [aʋaɲẽˈʔẽ]) est una limba amerìndia de s’Amèrica de su Sud chi la faeddant  in unas cantas regiones  de Argentina e Bolívia e in unu tretu mannu de su Paraguay (de fatu, su nùmene  de custu logu est  una paràula guaraní chi cheret nàrrere ” logu in ue b’at abba meda “).

Su nùmene  de sa limba  in guaraní est  avañe’ẽ (custu nùmene b’est  in sa  vichipèdia in guaraní, https://gn.wikipedia.org/wiki/Ava%C3%B1e’%E1%BA%BD ).

Guaraní est sa paràula  cun sa cale  sos ispagnolos  ant identificadu   s’etnia e s’idioma, cunfundendeˑsi  cun guariní (gherra) chi est sa chi sos indìgenos naraiant fatu fatu.

In Paraguay lu faeddant  6 milliones  de pessones e dae su  1967 est limba coufitziale paris cun s’ispagnolu. Lu faeddant fintzas in Bolívia, in sas provìntzias  de    Corrientes e  Entre Ríos in   Argentina e in parte  de s’Amazònia de su Brasile.

Sa  situatzione sotziulinguìstica de su guaraní in  Paraguay rifletet s’esistèntzia  de duas limbas in cuntatu: sos imprèstidos de  paràulas intre  ispagnolu e guaraní  e su passàgiu dae una limba a s’àtera  sunt fitianos. In unas cantas tzitades  comente sa  capitale Asunción est ispainadu meda su  Jopara, misturitzu de ispagnolu e guaraní,    chi sos faeddadores  de guarani cun prus cussèntzia  linguìstica lu cunsìderant un’istropiadura. In  su parlamentu de su Paraguay si leat parte manna s’ispagnolu, però impreant fintzas su  guaraní, mescamente in situatziones  particularmente emotivas.

Su guaranì s’est sarvadu in sos sèculos mescamente ca sos gesuitas l’ant isseberadu comente idioma pro preigare su cristianèsimu a sos ìndios, elaborende una forma iscrita (cun s’alfabetu guaraní, un’ alfabetu latinu unu pagu modificadu).

S’alfabetu tenet 33 fonemas, chi 12 sunt  vocàlicos (cun una presèntzia manna  de  sonos nasales e guturales). Sas paràulas, a su sòlitu, tenent s’atzentu in s’ùrtima sìllaba e no agabbant mai cun una cunsonante.

Paris cun sos dialetos tupís de su Brasile, su guaranì format sa famìlia linguìstica tupí-guaraní.

Dae su guaraní sas àteras limbas ant leadu unas cantas paràulas:  in mesu de custas b’at giaguaru e piragna (pira agna: pische de su dimòniu)

Ligàmenes: https://ca.wikipedia.org/wiki/Guaran%C3%AD

https://gn.wikipedia.org/wiki/Ava%C3%B1e’%E1%BA%BD

 

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *