de Antonimaria Pala –
Est un’ispantu chi cust’òmine chi “at publicadu prus de totu sos àteros linguistas, in matèria de limba sarda” potat colare a s’istòria comente unu de sos nemigos prus mannos de su benidore de sa limba. No essende linguista non tocat a mie a li mòvere obietziones de natura tècnica a su chi narat in unu artìculu in sa Nuova Sardegna faeddende de iscola pro nàrrere de àteru prus generale.
Non meressent cusideros mannos sas bambiòrias chi narat pro su chi pertocat sa cumpetèntzia de sos mastros. Faeddat de ses “variantes”. Logudoresu, campidanesu, tabarchinu, tataresu, gadduresu e aligheresu. Sos mastros nde depent connòschere una in manera ativa e una in manera passiva. Lasso chi onni pessone de bonu sensu e sena cumpetèntzias ispetzìficas meledet a subra de sa chistione, pessende finas a chie diat dèpere tzertificare custa cumpètentzia. Chie at traballadu pro sa LSC a dadu rispostas pràtigas e de gabale a sa chistione de sas variedades alloglotas e de sas pronùntzias càmbias de su sardu, sena làcanas topogràficas, ma cun sa possibilidade de impreare unu sardu reale comente a cussu chi so iscriende deo, e de siguru prus sardu de s’italianu chi impreat totu sa vida su linguista contràriu a su sardu, in manera dechida pro onni pronùntzia e totu a sa matessi manera.
Nemos de cussos chi sunt cumbintos de sa netzessidade de unu istandard de iscritura at mai naradu chi piseddos, pitzinnos, mannos e betzos depent rinuntziare a faeddare cun tèrmines e pronùntzias locales. Gasi est in totu su mundu e gasi at a èssere in Sardigna. Gasi est, como chi sa LSC benit impreada in unu corpus islacanadu de su ischire, de sa sièntzia, de s’arte, in sa literadura, in s’imparu in iscola, in sa publicìstica, in sa linguìstica e in sa burocratzia. Prendas literàrias chi custu tziu no at a sa sigura lègidu, sunt istadas iscritas dae cabu de giosso a cabu de susu dae oriente e dae otzidente de Sardigna. Manuales de lege, tratados tècnicos e tradutziones de òperas de totu su mundu sena contare glossàrios de importu, curretores e ditzionàrios cun milli cunferèntzias dae su Comune prus minoreddu a sa Regione (e luego finas in Europa) dae s’iscola de s’infàntzia finas a s’universidade, sunt atividades chi dae medas annos sunt presentes in totu sa natzione. E nemos m’at mai naradu (de sos chi ant lègidu) chi cussas òperas fatas cun s’impreu de sa norma ortogràfica comuna sunt in unu sardu imbentadu o chi non si cumprendet. Est prus malu a cumprèndere su sardu iscritu chi onni die cada unu – linguistas e profesore puru – sunt avesos a impitare, cun sas “h” e dòpias a muntones cun vocales inùtiles a s’agabu e a su cumintzu de paràula.
In iscola, dialetu locale in s’orale e in s’iscritu diat èssere – sigundu custu iscientziadu intradu in tempus – a impreare sa “variedade” Logudoresa e cussa campidanesa. Cale? Dae in ue a in ue? Chie lu detzidit? Logudoresu: su de Ossi o cussu de Alà? Su de Bonorva o cussu de Torpè, Luras, Terranoa o S.Lussùrgiu? E su campidanesu de Iglesias su de S. Idu, Su de Siddori, cussu de Milis, su de Casteddu, Gàiro o Iscroca. E sas àteras cussòrgias chi non so fentomende? A pònnere in fatu a su linguista, pro giòmpere a unu impreu grabosu e dechidu, in iscola e duncas in su restu de sas atividades ufitziales tenimus bisòngiu de tantos istandard: unu pro onni limba alloglota li faghet bàtoro LSC. E àteros duos. Unu pro su “campidanesu” e unu pro su “logudoresu”: duas LSC. Ses LSC ! Sos chi sunt contràrios non resessint a nde baiulare mancu una e issu nde proponet ses!
Abastat una de imparare bene in iscola e in totu sos campos de sa vida chi meressent importu e seriedade, agiunghende li onni unu de nois – cun s’impreu fitianu, comente cumbinat a totu sas limbas de su mundu – su chi tenet de bonu, in s’interessu de totu sos sardos chi istimant sa Sardigna.
Su restu est imbìdia acadèmica, autocolonialismu antigorista e fantalinguìstica cun imbentos bonos pro rìere. Sa limba est cosa sèria, de lassare e de pònnere in manos, moderna e forte, a sos piseddos nostros pro su benidore de sa natzione.