Oe torramus a chistionare cun Juanne Marco Ruggiu a subra de sa sanidade sarda. Pro leghere sa prima parte de s’intervista depides incarcare inoghe.
S’assòtziu Mèigos, chi tue as fundadu, at fatu carchi proposta pro megiorare sa sanidade in Sardigna. Ite at pedidu a sa Regione? Comente sunt andende a dae in antis sas propostas?
Mèigos at fatu una chirca in su 2019 in ue analizaiat sos lìmites de sas oportunidades de sos sardos pro si ispetzializare, difatis pro farta de finantziamentos, petzi su 40% cumpriat sa formatzione: pro unu sardu, pro intrare a su matessi cuncursu, serbiat unu puntègiu dòpiu cunforma a unu trentinu o unu sud-tirolesu. Dae custu est nàschida sa proposta fata a sa Regione, chi at tentu resurtos mannos. Difatis in cuss’annu sas bùscias regionales non coberiant nen sos laureados de s’annu, ma mescamente nemmancu su nùmeru de sos dutores chi serbiant pro su sistema sanitàriu de sa Sardigna, contende de sos chi depiant andare in pensione. Como, gràtzias a sa lege Mèigos, est crèschidu su nùmeru de brùscias (dae 32 a 200 a s’annu) e, pro more de su decretu semplificatzione, ant a pòdere èssere assuntos luego in ispidale comente dirigente fintzas sos chi ant belle concruidu s’ispetzializatzione: sunt dutores laureados e abilitados chi sunt agabbende su caminu issoro de formatzione, ma gasi, a pustis de tres annos, podent incumintzare a cobèrrere sas fartas de sos ispidales perifèricos, in ue no s’agatant mèigos.
Si podent cumintzare a fàghere, duncas, cuncursos in sas istruturas chi nde tenent bisòngiu pro mìntere dutores a càmbiu de chie si nd’est andadu in pensione. In una parte de sa lege Mèigos, chi a dolu mannu no est istada aprovada, si cheriat dare su binti o trinta pro chentu in prus de indennidade a chie andaiat in sos ispidales perifèricos giai in cursu de ispetzializatzione. In custa manera unu podiat giùghere unu pagu de dinari in prus pro s’afitu de una domo e gasi, mancari essere istadu a tesu dae domo, proende si podiat fintzas agatare bene in una realidade minore che Lanusè, Tèmpiu o Bosa, arrichende·la e abarrende in ie. Diat bastare una muda minore pro la torrare a insertare.
Calicunu at iscritu chi sas generatziones noas non creent a sa sanidade sarda minore. Ma sa sanidade est mudada meda dae sos annos setanta a oe, cun s’indebilitamentu de sos territòrios e su pesu de sa meighina legale (anomalia italiana), est craru chi un’ispetzialista formadu dae nou, cun medas ofertas de traballu in totue, issèberet Tàtari e Casteddu chi sunt realidades prus seguras.
Ma sa proposta prus de importu chi no est istada acollida est chi sa programmatzione nascat prima de totu dae su territòriu. Como sos logos in sas iscolas de ispetzializatzione sunt seberados dae s’ANVUR e su MIUR, organismos istatales. Sa farta de pediatras e endocrinòlogos naschent dae in ie. E dae su Ministèriu non benit permissu de finantziare sas bùscias regionales pro cobèrrere sas netzessidade prus mannas de su territòriu.
Si sunt crèschidas a machine sas bùscias regionales in maladias infetivas, microbiologia o rianimatzione pro neghe de s’emergèntzia Covid, custu no sutzedet in pediatria e psichiatria. Sunt ispetzialidades impitadas dae sos servìtzios territoriales che su consultòriu, sa pediatria de famìllia o sos tzentros de igiene mentale, servìtzios fundamentales pro sos tzitadinos, ma de sos pagos mèigos chi si formant in custas iscolas meda sunt de fora e, sigomente fintzas in su logu issoro bi sunt fartas de custas figuras, est fàtzile chi torrent a fora, mancari si siant ispetzializados inoghe.
Comente sunt sas cunditziones de traballu de sos dutores de sos ispidales, mescamente inoghe? Sunt peus de cussas chi si podent agatare in Itàlia?
Non si podet faeddare tropu in generale: non totus sos ispidales sardos sunt peus de cada ispidale in Itàlia. De seguru in Sardigna, a fora de Tàtari e de Casteddu, sa cunditzione de sos ispidales non sunt fàtziles. Annotamus a Nùgoro: est istadu unu tzentru de primore pro sa chirurgia, s’ematologia, sa nèurochirurgia, est istadu su primu a tènnere sa chirurgia robòtica in Sardigna. Fintzas a cando no ant firmadu su turn over e non b’at àpidu prus ispetzialistas dae insertare in intro de su repartu, tando si sunt isetadas assuntziones noas cun s’ispera chi sas promissas podiant tènnere aficu. Ma sigomente cust’ispera est istada semper deludia, at incumintzadu su fenòmenu a bòcia de nie: cun su personale chi minimaiat annu cun annu. Su problema est chi cando dae noe si colat a oto dutores sas cunditziones de sos chi abarrant peorat, allestrende su protzessu e sa fuida de sos àteros. Unu repartu in suferèntzia est fàtzile chi andet a pèrdere dutores e personale chi tzucant in istruturas prus seguras e mègius finantziadas, a s’ispissu prus tranchillas comente sas clìnica cunventzionadas. Si non bi sunt medidas de refortzu a su servìtziu pùblicu, sa fuida creschet, fintzas pro sas àteras professionalidades comente sos infermieris.
Sas cunventziones pro esempru, sunt crèschidas cun ispesas mannas in dèroga a sos letos chi fiant preventivados cun su progetu de minimare sas prestatziones extra-regionales, ma comente amus giai naradu, sa gente sighit a biagiare semper prus pro èssere curada e su SSR sighit a s’indebilitare.
Segundu a tie comente s’at a isòrvere custu apretu e in cantu tempus? Ite podent fàghere sas istitutziones sanitarias e ite sa Regione? Ite nde pensas de sos 40 mèigos chi dae foras si sunt trasferende a Sardigna?
Prima de totu sa polìtica depet essire dae sos tzàpulos de s’emergèntzia a sighidura e fàghere programmatzione chi duret prus de sos chimbe annos de legisladura. E no bi cheret tempus meda si si ponent medidas pro crèschere s’interesse a su SSR, comente reconnoschimentu de puntègiu, garantzias, o unu prus de dinari pro sos dutores chi sèberant sas istruturas perifèricas e discumbeniosas. Petzi in custa manera, de sos meigos de fora chi ant partetzipadu a sos concursos de mobilidade, carchi ispetzialista at a firmare unu cuntratu e abarrare in Sardigna, ca si nono ant a abarrare pro carchi annu e posca si nd’ant a ghirare.
Perintantu sa Regione depet sighire sa riforma pro sa formatzione e nois, cun Mèigos, l’aìamus giai bogada a campu. Sas bùscias regionales depent èssere cumbenientes, depent èssere cuntzentradas in sas ispetzializatziones de sas cales b’at prus bisòngiu in Sardigna e, a pustis, su SSR depet investire a pitzu de chie si leat s’impinnu de abarrare in su sistema de s’ìsula. Serbint fundos pro isvilupu e chirca. Bi cheret prus ligàmenes intro sas istruturas universitàrias e sos ispidales de su territòriu. A sos repartos de sos ispidales minores si depet dare una missione programmàtica pro su benidore, pro esempru una chirurgia “day-surgery”, ca no sunt prus tempos de tènnere bintisete chirurgias minores chi faghent cada una de totu e pagu. Chie si diat chèrrere sètzere in un’aparèchiu ghiadu dae unu pilota chi bolat tres bortas a s’annu?
E bi cheret fintzas unu traballu de sensibilidade e comunicatzione: sos sardos, intendende de totu custos problemas de su SSR, andant a fora a fàghere anàlisi o interventos ca sutistimant su sistema nostru. Mancari sos protocollos pro cosas medas sunt sos matessi in totue. A bortas andant in tzentros chi ant gastadu dinari pro si fàghere connòschere, istruturas privadas, chi no ant nudda de prus de sos ispidales nostros, a s’ispissu su passèntzie torrat deludiu. Sos tzentros de primore in Sardigna chi bi sunt depent èssere reconnotos (non petzi dae sas istitutziones, ma fintzas dae sos mèigos e dae sos passèntzies sardos) e agiudados a crèschere.
Sas ùrtimas cosas las chèrgio nàrrere a subra de sa meighina de assistèntzia primària e de urgèntzia/apretu. Sas dificultades in custos setores, chi in Sardigna tenet aspetos caraterìsticos, sunt comunes a totu s’Itàlia e ponet meda pidinu, ca est sa prima lìnia de assistèntzia e compidada. Custos setores sunt cussos chi ant sufridu de prus sos problemas de sos àteros servìtzios in tempus de pandemia, ca, sigomente sa gente no agataiat logu o assistèntzia in sos servìtzios serrados o minimados, tando si arrumbaiat in sos prontos sucursos, in bàrdia mèiga o torraiant semper a su mèigu de meighina generale. In prus in Sardigna pro fartas de su sistema 118 (e puru in cue amus isetadu belle deghe annos pro sos cursos regionales de meighina de urgèntzia territoriale), est prus fàtzile chi sas bàrdias mèigas potzant afrontare emergèntzias comente infartos e casos graves. Sunt servìtzios chi cugùgiant territòrios a tesu dae sos ispidales e non tenent sos trastes pro contivigiare comente si tocat custas situatziones. In fines, como chi ant abertu (regione e ministèriu) totus in paris sos giassos pro sas ispetzializatzione, e sos cuntratos de s’emergèntzia Covid, dutores medas chi coberiant cussos logos sunt impignados e non leant incàrrigu in sas bàrdias mèigas, meighina generale o cartzerària, chi como si sunt isboidende e restant sena niunu.
Una solutzione pro custa farta est chi si abèrgiant sos incàrrigos de bàrdia mèiga boghende s’incumpatibilidade pro chie tenet giai sa meighina generale e assignende incàrrigos de dòighi oras a sa chida a chie est fatende s’ispetzializatzione, cumbinchende sos diretores de sas iscolas universitàrias a reconnòschere puntègiu, comente atividade de crèschida professionale. Traballare in su servìtziu territoriale est una manera pro connòschere sas cunditziones e sas suferèntzias de su sistema sardu, e serbit puru pro devènnere mèigos mègius.
Gabriele Tanda
Leave a comment