-de Giuseppe Corronca –
Platone naschet in Atene in s’annu 428 a.e.v. e morit in su 347. De issu sunt abarradas totu sas òperas: una Apologia de Sòcrate, trintabator diàlogos e trèighi literas. Platone, cunsiderende sa morte de Sòcrate comente una ingiustìtzia, detzidit de impostare sa filosofia sua comente sa bia chi conduit s’òmine e sa comunidade fintzas a sa giustìtzia.
Issu est su fundadore de s’Acadèmia, chi est una iscola a caràtere religiosu e initziàticu. Sa matemàtica, pro Platone, est de importu mannu, tantu chi in sa ghenna de s’Acadèmia isse faghet iscrìere «chie no est matemàticu non podet intrare», ma sa filosofia est de importu majore. Sas disciplinas matemàticas, chi sunt aritmètica, geometria, astronomia e mùsica, sunt propedèuticas a sa filosofia chi, comente iscièntzia de sas ideas, benit cramada dialètica.
Platone, sighende s’esempru de Sòcrate, detzidit de impreare su diàlogu pro esplitzitare mègius sa dotrina filosòfica sua, pro ite su diàlogu est s’istrumentu pro mèdiu de su cale est possìbile sa comunicatzione. Su diàlogu protzedit comente sa chirca, in manera lenta e a passos piticos e, pro fàghere a cumprèndere mègius su chi cheret nàrrere, Platone si serbit de su mitu.
Intre sos primos diàlogos ammentamus su Protàgora, in ue si narat chi sa virtude non si podet insinnare; s’Eutidemu, in ue si polemizat contra sos eristas, chi defensant cun sa paràula totus sas cosas chi si narant, fintzas si no sunt beras; su Gòrgia, chi est una polèmica contra de sa retòrica; su Cràtilu, chi est una batalla contra de su verbalismu e in ue si tratat de su limbàgiu. Àteros diàlogos sunt su Cunvitu e su Fedru, chi ant comente tema s’amore.
Si sos primos diàlogos sunt caraterizados dae su marcu de Sòcrate, cun sa “dotrina de sas ideas” Platone cumentzat a formulare unu pensu originale. Issu movet dae su cuntzetu de iscièntzia, chi in grecu si nàrat epistéme, e chi at su caràtere de sa perfetzione e de s’immutabilidade. Su pensu no est àteru chi s’isprigu de su chi bi est in su mundu.
Ma pro lòmpere a s’iscièntzia, a connòschere sas cosas, non bisòngiat fàghere afidamentu a sas cosas de su mundu, chi si connoschent cun sos sensos e chi apartenent a su rennu de s’opinione (doxa), ma tocat a fàghere afidamentu a sas ideas chi sunt entidades chi non mudant, chi esistint pro contu issoro, chi sunt dotadas de perfetzione e chi bivent in s’iperuràniu, unu mundu a parte chi est addae de su chelu. Sas cosas sunt imitatziones imperfetas de sas ideas: in su mundu bi sunt cosas prus o mancu bellas o giustas, ma in su mundu de sas ideas bi est sa Bellesa e sa Giustìtzia a su massimu gradu de perfetzione. In Platone, duncas, si podet faeddare de “dualismu gnoseològicu” ca bi sunt duos livellos de connoschentzia:s’opinione (doxa), chi mudat e est imperfeta, est s’isprigu de sas cosas; s’iscièntzia (epistéme), chi non mudat e est perfeta, est s’isprigu de sas ideas.
Bi sunt medas ideas: sas ideas-balores, comente su Bene, sa Bellesa e sa Giustìtzia; sas ideas matemàticas, sas ideas de sas cosas naturales o artifitziales. Ma s’idea de sas ideas, sa prus de importu est s’idea de su Bene, chi est assimigiada a Deus.
Sas ideas sunt in raportu cun sas cosas de su mundu pro more de sa mimesi (sas cosas istorchent sas ideas), de sa metessi (sas cosas partetzipant de sas ideas) e de sa parusia (sas ideas sunt presentes in sas cosas).
Sas ideas podent èssere connòschidas pro more de s’ammentu. Platone, nde bogat a pìgiu sa dotrina òrficu-pitagòrica de sa metempsicosi e pensat chi connòschere cheret nàrrere ammentare su chi s’ànima at connòschidu in un àtera vida; duncas isse est innatista, ca creet chi sa connoschèntzia non benit dae s’esperièntzia sensìbile, ma da sas ideas chi bi sunt in antis a ogni esperièntzia. S’ànima, duncas, non morit.
Giuseppe Corronca
Leave a comment