A mandigare petza male faghet? O si timet sa beridade de su cambiamentu?

A mandigare petza male faghet? O si timet sa beridade de su cambiamentu?

de Giuseppe Pepe Coròngiu

petza3

S’Organizatzione Mondiale de sa Sanidade, sas dies coladas, at publicadu unu documentu in su cale narat cosas chi si ischiant ma, a su matessi tempus, chi ant ispantadu mesu mundu. Sa petza traballada e cunservada (sartitzu, pressutu, mustela, wurstell, hot dog e àteras) faghet, a manera segura, pigare su cancru. Sa petza rùbia (bulos, porcos, caddos, berbeghes, crabas) est cantzerògena a manera dàbbile. Sa cantidade est de importu, òviu, ma sa realtade est custa.

Sende chi, calicunu annu como, apo tentu problemas alimentares chi m’ant custrintu a cambiare e a nde ischire  de prus, fia giai informadu de custas possibilidades, e su chi at naradu s’OMS m’at agatadu prontu.

In custos annos, paris cun àteros miliones de èsseres umanos, apo dadu atentu meda a sa chistione de unu màndigu bio, sanu, chilòmetru zero e profetosu. Si leghiat in logos meda de sa perigulosidade de unu consumu sena lìmites de petza e, pro nàrrere sa beridade, meda in antis de sa pronùntzia de s’OMS, sos datos chi fiant a disponimentu m’aiant cumbintu.

E s’alimentatzione mia est cambiada e sunt giai prus de duos annos.

So abbarradu ispantadu imbetzes a beru de s’atrivimentu de sa pronùntzia: est unu disvelu chi andat in deretura a fàghere dannu a totu unu sistema econòmicu, ma finas a avesos alimentares e a identidades profundas. Si est beru, difatis, chi semus su chi mandigamus, iscobiare chi un’elementu de primore de su màndigu nostru, est unu mortore de nois etotu, no est una cosa de pagu contu.

petza1

Est comente a amìtire chi intro de nois etotu b’est sa bògia de mòrrere. Cumprendo duncas su refudu violentu e rebestu de su chi at naradu s’OMS.

Penso petzi a chie at semper fatu s’ecuatzione: Sardigna = pastoralismu.

Difatis sas reatziones sunt istadas fortes gasi comente s’annùntziu. A banda sos vegetarianos e veganos chi sunt cuntentos e gasados, sos àteros ant reagidu a paritzas maneras.

Una est su negatzionismu (no est beru nudda). Un’àtera est su cumplotismu (b’at unu disinnu pro isciusciare s’economia de chie produet custas cosas). Un’àtera galu est su chi in italianu si narat “benaltrismo” (est àteru su chi faghet male e pensade a bombas,logu luadu dae velenos industriales e militares e gasi e gasi sighende).

S’àtera, sa positzione de semper de sos fràitzos, est sa de sos “distinguos”. Eja, ma, forsis, però….

Totu positziones chi si podent cumprèndere e chi deo rispeto però, non podimus pensare chi un’organizatzione gasi autorevole potzat iscrìere o nàrrere tontesas o sutavalutare totu custu.

Sa beridade faghet male e nos bullùgiat, ma est beridade. Nessi cussa de s’iscìentzia chi bivet de datos. E sos datos, in custa chistione, sunt tostorrudos e sighidos. Custas cosas, pro chie leghiat libros e sitos pretzisos, si ischiant dae annos e annòrios. E difatis, a sa fine, sunt essidas a campu.

Duncas, deo penso chi una classe dirigente sèria, fata finas de ghiadores de s’opinione pùblica, non si diat dèpere apensamentare pro su dannu econòmicu deretu a chie produet sa petza. Est unu cumportamentu chi si podet cumprèndere (est fintzas pretzisu), ma est una ghetada de ogru chi non lompet a cras nè a pustis cras.

E nois, finas in custu campu, tenimus bisòngiu de chie at una mirada, una visione, un’ograda longa.

petza5

Est comintzadu unu cambiamentu mannu. In antis unos cantos sèberos de màndigu los faghiat un’élite ebbia. Como a dae in antis ant a èssere de massa. B’at a chèrrere tempus meda, ma sa tenta disinnada est cussa.

Sa cosa prus importante difatis est a bardare sa salude de sa populatzione. Si sos espertos prus importantes de su mundu ti narant chi s’arriscu b’est, pro ite non los leare in contu?  Pensamus a beru a unu cumplotu? O chi no apant averguadu sos datos? Semus gasi macos de atinare a su nudda e fàghere a manera de pensare chi podimus ignorare custu iscòbiu?

Antzis, sos chi sighint custas chistiones dae annos, pensant chi s’OMS siat andada finas lèbia pro no iscobiare totu a una borta. Ca b’at dudas medas fintzas in pitzu de su late e de sos produtos caseàrios, sas farras biancas 00, sas frituras e chi su cafè, su tzùcaru e su sale sunt bardados che criminales. (Brullo eh….ma non meda).

Però, brullende brullende, est beru chi tocat de pensare a cras a beru. A intzertare su cambiamentu chi non s’at a pòdere istransire.

Su chi medas narant in custu ambiente sotziale (semper prus forte e ricu) de su màndigu sanu est chi siat comintzada una rivolutzione alimentare chi at a bìdere, in sos deghennios imbenientes, creschende sa rechesta de vegetales e frùtures, de produtos bio, integrales, alternativos e fintzas esòticos e minimende meda sa petza chi s’at a mandigare.

Est naturale a pensare a s’economia sarda chi, imbetzes de defensare ideologicamente ebbia, at a cumbènnere a torrare a cunvertire cantu prima. E si antis lu pensamus, prus a coitu lu faghimus.

Deo non so vegetarianu. Una o duas bias a sa chida sa petza aia detzisu de la mandigare chirchende de cuntrastare cun prus berdura e frùture (curiosamente su chi at naradu s’OMS).

Ma creo chi, pro sa Sardigna, in su tempus benidore tocat a traballare pro creare sas cunditziones de pònnere prus ortos e matedos e prus pagu cuiles e istaddas. E su pastoralismu? At a agatare de seguru una medida noa pro si collocare in su mercadu.

In antis chi un’economia noa, truvada dae custa chirca globale de su màndigu sanu, nde fatzat rùere (galu de prus) totu s’economia nostra.

Cada cambiamentu est un’oportunidade. Tocat a nois a l’intzertare

Giuseppe Pepe Coròngiu

petza2

P.S.

Un’amigu meu m’at naradu chi l’ant cussigiadu de sighire custu regime alimentare nutritzionìsticu (pro chie nde cheret, ca ognunu est lìberu de papare comente bolet).

  • Mandigare pagu, variadu, sanu, km 0 e bio
  • Non mandigare màndigos pre-confetzionados o industriales
  • Lèghere semper sas etichetas
  • Frùture e berdura frisca cruda 5 bortas a die
  • Sa berdura a comintzu de sos pastos
  • Sa frùture istesiada dae sos pastos
  • Laores e produtos integrales variados (no farra bianca 00 semper)
  • Eliminare o minimare cafè, thè, tzùcaru e sale
  • Petza e pische pagu (duas bias a chida) o nudda
  • Frituras una borta a su mese
  • Binu nieddu a mesura, una tassa a pastu
  • Legùmenes eja
  • No late o su prus pagu possìbile
  • Casu pagu e petzi istagionadu fatu cun late crudu
  • Sèmenes e pisos eja (linu, curcuriga, sesàmu..)
  • Duos litros de abba cada die
  • A pastu una mesu tassa ebbia de abba
  • Dade atentu a glùtine, lievitos, nabras e …

Movimentu semper

Animu Sulenu semper

Ite nde pensades?

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *