Ma in s'ùteru cambiadu sa fèmina una vìtima est?

– de Giagu Ledda –

Un’artìculu a pitzu de raidòngiu cambiadu o ùteru in afitu, publicadu in custas dies in unu giornale italianu meda lèghidu e firmadu dae una pessone connota e apretziada, m’at fatu meledare comente tzitadinu làicu e comente dotore chi so.

A custa pràtica subratzitada la podimus mutire in meda maneras; in tèrmines mèdicos est unu “ûteru cambiadu” e si tratat de un’acordu, unu cuntratu iscritu, intre duas partes: una parte est una fèmina chi atzetat de si fàghere impiantare in s’ùteru suo e de acabare su raidòngiu, un’embrione formadu dae òvulos e ispermatozòides de àteras pessones, chi sunt s’atera parte giurìdica de su cuntratu, a càmbiu de una paga. Sa fèmina faghet duncas de incubadora pro chi podat nàschere una criadura, chi no at a èssere sa sua, mai.

Custa tècnica est istada impreada in umanos pro sa prima borta unos baranta annos a como pro dare una risposta a casos de infertilidade pro causas diferentes; oe custa tècnica est impreada fintzas dae còpias cun fertilidade normale o dae pessones de ambos duos sessos chi cherent èssere babbu o mama e est divènnida un’afare, de dinari, pro meda gente. Si càlculat chi in India ebbia moet una cantidade de prus de 500 milliones de dòllaros a s’annu.

Lasso a àteros sa definitzione de raidòngiu e de maternidade cambiada, sas diferèntzias semànticas, e sa rechesta de unu cuadru legale pro custu tipu de pràticas. Su coro de su problema est un’àteru.

Un’argumentu chi a bortas est bogadu a pìgiu pro defensare custa pràtica est su chi cheret presentare comente collaboratzione a sa nàschida s’afitu de su corpus de una fèmina, ponende in segundu òrdine sa relatzione econòmica, chi est s’ùnica chi esistit, intre sas duas partes, sa “conditio sine qua non”. Velu de bonucoro chi cheret covacare un’isfrutamentu sotziale.

E comente a si negare a s’impreu de una pràtica chi sas tecnologias noas nos permitint? at a argumentare calicunu. Ma est pròpiu s’esistèntzia de custas tecnologias noas, intre àteras cosas, chi faghet aumentare su divàriu intre sos chi las podent impreare e sos chi nde sunt escluidos.

Custu tipu de pràticas presentat problemas de bioètica, chi riguardant sos dotores, o prus simplemente de ètica, chi riguardant a totus, problemas tzentrados mescamente in sa pregunta chi sa gente si faghet: chie est sa mama de unu fìgiu nàschidu dae cussu cuntratu e sighende custa tècnica? Su paragone chi calicunu at fatu de sa agualidade de s’isfrutamentu de sa fèmina chi afitat s’ùteru pro fàghere nàschere una criadura angena cun ogni àtera manera de isfrutamentu de su traballu suo comente fèmina, non s’aguantat reu.

Est tzertu fintzas chi b’at fèminas chi pro pòdere traballare, sunt sugetas a atzetare s’isterilidade issoro o a si cuntzèdere a sos disìgios sessuales de su mere. S’esistèntzia de custos abusos, pràticas verdaderas de tortura psicològica subra de sa pessone, de sa fèmina in particulare, non podet èssere però un’iscusa pro giustificare una positzione ètica contrària a sos deretos umanos cale est sa chi ammitit s’afitu de un’òrganu.

Sos argumentos a favore de su raidòngiu cambiadu si fundamentant in sa libertade de riprodutzione chi tenet sa fèmina, in s’autonomia de cada pessone de pòdere detzìdere cando, comente e cun chie dare orìgine a un’àtera vida. Custa autonomia e libertade, fundamentos de sa detzisione de cada unu, sunt ampliadas fintzas a sas fèminas chi cherent afitare s’ùteru issoro.

S’òmine est pessone pròpiu pro sa capatzidade chi tenet de si dare una lege morale. Su èssere pessone cunsistit in èssere sugetu morale autònomu, chi dirigit a isse etotu. S’autonomia est parte de sa essèntzia umana, est sa chi ghiat ogni atu umanu, mancari a bortas (o medas bortas) s’òmine, autònomu pro definitzione, podet fàghere atos no autònomos.

Su chi nos interessat inoghe no est tantu s’autonomia teòrica chi tenet ogni pessone, cantu sa detzisione autònoma de ogni atzione chi issa faghet. Un’atzione est fata cun autonomia cando su sugetu intendet e cumprendet su chi est faghende e sas consighèntzias prevedìbiles e possìbiles de cussa atzione.

Àtera cunditzione pro chi s’atzione chi si faghet siat autònoma, est sa ausèntzia de cale si siat pressione esterna, siat issa in forma de imbòligu, de ingannia, de impositzione, de custringhimentu o de àteras formas de fortzadura. E est pròpiu sa pressione in sa dimanda de raidòngiu cambiadu chi pròvocat in paisos cun misèria estrema, s’oferta de fèminas chi afitant sos ùteros issoro comente solutzione a sa povertade. Sos istados ant pensadu a pònnere sas leges adecuadas pro chi cussas pràticas siant legales. S’esistèntzia de una lege però no lis dat legitimidade; sa legitimidade a un’atzione, a una pràtica bi la dat su fatu chi si tratet de un’atu èticu.

Sas fèminas chi afitant su corpus issoro, in Ìndia, Tailàndia e àteros paisos asiàticos, sunt de cunditzione sotziale bàscia, pro su prus analfabetas, ispintas a si afitare dae rapresentantes de clìnicas sena iscrùpulos morales, mòidos dae su balàngiu econòmicu ebbia. Cumandat sa lege de su mercadu: in sos Istados Unidos de Amèrica custa pràtica, legale, costat unos 100.000 dòllaros, in Ìndia unos 25.000.

Sa Decraratzione Universale de sos Deretos Umanos faghet riferimentu a sa libertade comente premissa a sa detzisione o non de creare una vida. Sa povertade, s’apretu de ogni genia, mìnimant s’autonomia de sa pessone, sa libertade sua, faghent dannu a sa dignidade sua cunditzionende sa detzisione chi leat.

Cando sa detzisione de una fèmina de afitare s’ùteru suo, e su corpus, si devet a sa netzessidade de dinari pro dare a mandigare a fìgios suos o agiudare sa famìlia, podimus afirmare chi si tratat de una detzisione leada cun autonomia prena e in libertade? Sa fèmina obligada a custu no eligit de si sutapònnere a custa violèntzia a custos abusos de sos prus poderosos subra de populatziones dèbiles.

Custu tipu de pràticas degradat sa dignidade umana de sa criadura e de sa fèmina chi l’at batidu a su mundu, bortende·los in ogetos de consumu chi tenent unu preju impostu dae su mercadu. Sa fèmina est una vìtima.

Leave a comment