In Aristanis traballat sa cooperativa L’altracultura chi dae una bintina de annos si nche est impinnada a ispàrghere e amparare sa cultura e sa limba sarda. S’assòtziu at seberadu custu nùmene in italianu ca cheriat faeddare cun totus cantos sos chi pensant a sas culturas de a tesu, cussas ricas e cussas pòberas, ma chi si nde ismèntigant cussa chi ant prus a probe: sa sarda. Gasi su nùmene paret gasi una dimanda: a cale cultura non ses atuende?
Sa cooperativa faghet cursos de limba in sas comunas de su tzentru de Sardigna, ma ammanìgiat finas chircas subra de sa didàtica de e cun su sardu. Ca su disafiu prus mannu pro su sardu est cuddu de intrare in iscola in sa manera prus dèghida e prus profetosa pro sos dischentes: non petzi pro torrare a sos pitzinnos sa limba issoro, ma finas pro lis dare unu trastu pro meledare in unu modu nou a subra de sas fainas chi non sunt naradas mai in un’àtera limba chi no siat italianu o inglesu. In paràulas tècnicas, e inglesas, si narat CLIL (Content and Language Integrated Learning), chi bortadu cheret nàrrere: imparare paris, in su matessi tempus, contenutos e limba. L’altracultura tando cheret impreare su sardu pro faeddare de istòria, de iscièntzia o de chìmica, chi calicunu creent a tesu de sas possibilidades de su sardu.
Un’àtera àndala de chirca est cussa de acrarire oros de sa grammàtica sarda in manera fàtzile e ladina, ca si sunt ispartzinende faddinas de onni tipu. Sa casta prus connòschida est cando, imbetzes de faeddos cun sas raighinas afungadas in s’istòria de sa limba de s’ìsula, si impreant paràulas italianas cun sa “u” a sa fine, tantu pro li dare unu inchelu de Sardigna. Ma b’at finamentas un’àtera genia de ismarru: sos chi pertocant sa sintassi. Preguntas e verbos cun formas italianas e chi si bidet chi sunt bortaduras lestras e male fatas. Ma sa neghe non est de tzertu de sos chi proant a faeddare su sardu, ma de su fatu chi sa limba nostra non si insingiat in sas iscolas. Est pro custu chi L’altracultura proat a fàghere cursos de sardu: pro acontzare cussu chi si nche est iscontzende dae annos.
Cursos, chircas, libros e b’at finas àteru, e non de custa cooperativa ebbia, ma sa dimanda de importu prus mannu est: coment’istat sa limba sarda? Antoni Garau, sa ghia de L’altracultura, est segadu in duos cantos: dae una banda creet chi su sardu siat in salude, dae s’àtera bidet unu benidore unu pagu iscurigosu. «Is cursos chi faghimus sunt prenos: una borta amus dèvidu annànghere cadreas ca bi fiat tropa gente. Is comunas sunt cuntentas de nos acollire e finas sos giòvanos sunt curiosos.» Ma b’at una duda in sa paràulas sua, chi divenit a bellu a bellu una timoria manna: «bi sunt pagos medas giòvanos chi chistionant in sardu in sas tzitades, e chie ddu chistionat, mannu o minore, non ddu faghet in onni logu. Ma custu si ischiat non dae oe. Immoi so bidende pipios o giòvanos de sas biddas chi chistionant in italianu. Biddas chi dae semper sunt sos logos in ue su sardu si faeddat de prus. In prus mi càpitat de prus de addobiare mamas e babbos de logos in ue su sardu est semper istadu forte chi non imparant su sardu a is fìgios». E acabbat su bilantzu narende una cosa de importu: «Si podent fàghere milli atividades, ma su benidore est in is manos de totus is sardos, ma prima de totu in cussas de is babbos e de is mamas: su sardu si depet impreare cun is giòvanos, sunt issos chi ddu ant a leare in su tempus chi at a bènnere. Si mancat cussu, a inghìriu de una chentina de annos, sa limba nostra non dda at a chistionare prus nemos».
Gabriele Tanda
Leave a comment