Giovanni Strinna est unu chircadore de s’universidade de Tàtari e in ie insingiat filologia romanza, cun un’atentu pro sa limba e sa cultura sarda de s’antigòriu. L’amus intesu pro ischire sos resurtados de sos istùdios suos e pro intèndere una noa de importu de s’universidade de Tàtari.
Cale giassu tenet in s’universidade, e in sa matèria tua mescamente, sa limba e sa cultura sarda de su Mesuevu? A sos giòvanos universitàrios cantu lis nde importat de custas fainas?
In custos annos sos mastros de filologia romanza de sas universidades sardas a s’ispissu ant abertu cursos de linguìstica sarda. Finas a su 2017 in Tàtari sos dischentes de sa làurea magistrale in Lìteras podiant sighire unu curriculum incancaradu in sa sardistica de su totu, a dolu mannu però at tancadu ca sos istudiantes non fiant mancu una deghina, tropu pagos. Deo penso chi sas orìgines de custu pagu interesse benint dae a tesu. Sa Regione, dae medas annos fintzas a como, non at fraigadu una polìtica linguìstica comente si tocat e cun cumbintzione. Pro esempru, in Friuli sa Agjenzie Regjonâl pe lenghe furlane intregat unu tzertificadu de cumpetèntzia chi in sos concursos pùblicos benit contadu e custu a sa limba faghet bene meda. In Sardigna non b’at unu valore sotziale o econòmicu pro sa limba sarda, sos giòvanos pensant chi connòschere su sardu no agiudat pro agatare traballu e tando istùdiant àteras fainas. Ma, mancari sa polìtica abbarret firma, sos sardos ant unu disìgiu fungudu de istudiare e connòschere sas raighinas issoro, e tando onni annu unu cantu de dischentes pedint de iscrìere sa tesi de làurea a subra de sas òperas antigas in sardu. Est pro custa resone chi su curriculum de sardistica in Tàtari at a tzucare dae nou s’annu imbeniente, cun s’isetu chi, custa borta, potzat abarrare pro tempus meda.
Ah, custa est una noa bella meda. Cando at a cumintzare?
In s’annu 2021/2022 in su cursu magistrale de Lìteras, Filologia Moderna e Indùstria culturale.
Torrende a su chi istùdias tue, a parre tuo, cale est s’autore o su pensadore ismentigadu chi si diat dèvere recuperare?
Deo penso chi in Sardigna amus unu raportu problemàticu cun sa memòria e cun sos autores nostros. Dia pòdere nàrrere unu muntone de nùmenes de gente de gabbale ismentigada, ma nde chèrgio ammentare unu ebbia: Angelo Mùndula chi si nche est mortu in su 2015. Est istadu unu poeta in limba italiana de sos prus interessante de su Noighentos, bortadu finas in àteras limbas. Mùndula fiat puru unu crìtico literàriu e teniat una mirada acutza pro totu sa cultura sarda: difatis at iscritu artìculos medas in sos giornales e non petzi sardos ma finas italianos in ue faeddat de s’atualidade de s’ìsula nostra e mescamente de sos poetas e contadores sardos. Est istadu pro more suo si sos poetas sardos sunt intrados in regortas poèticas de limbas de minorias natzionales e internatzionales. In prus in sos annos ’70 aiat una rubrica in sa pàgina culturale de sa Nuova Sardegna, chi si mutiat il Dialoghetto, chi fiat unu giassu in ue chistionare e crèschere pro sos giòvanos de s’ìsula chi fiant amantiosos de poesia. A dolu mannu oe in Sardigna l’ischint in pagos chi fiat Mùndula. In su 2019 a intro de su FAAS (Fondo Autografi Autori Sardi) de s’Universidade de Tàtari amus postu in file sas lìteras suas e su chi at iscritu de poesias e de crìtica, cun s’isetu chi isse potzat torrare a èssere istudiadu e oros de s’òpera sua siant afungados dae sos chircadores.
In sos annos de istùdiu as iscumbatadu a subra de sos primos documentos in limba sarda de su Mesuevu. Cale sunt sos piessignos prus curiosos chi as agatadu in custos iscritos? Cale sunt sas diferèntzias cun sas àteras zonas de su Mediterràneu?
Sos linguistas e sos istòricos si sunt semper ispantados dae duas acadessimentos: su primu est s’impreu primidiu de sa limba sarda in sos documentos de sos giudicados sardos, finas dae su sèculu XI, cando in totu su restu de s’otzidente si impitaiat galu su latinu (in Itàlia sa burocratzia at costumadu a iscrìere in limbas volgares a pustis de su XVII sèculu). Su segundu est chi in su Mesuevu prus a tesu in su giudicadu de Casteddu sos documentos fiant redatzionados cun sa grafia e s’alfabetu gregu. Custu ammustrat chi cuddos res, finas si sos ligàmenes cun s’imperu bizantinu si nde fiant segados de su totu, intendiant chi su poderiu reale issoro beniat dae Costantinòpoli. Custos duos acadessimentos sunt originales meda ca non s’agatant in àteru logu de s’Otzidente e finas dae su Mesuevu ispantaiant chie leghiat sos documentos iscritos in Sardigna. Pro esempru, in su XVI sèculu unu valentzianu lòmpidu in Casteddu pro insingiare lìteras, Rodrigo Baeza, at descritu custos documentos de s’antigòriu, ammisturados ca fiant iscritos in sardu ma cun s’alfabetu gregu. A dolu mannu de totu cantos custos documentos nde abarrant duos ebbia: unu in Maragàllia e unu in Pisa.
Pagos annos a como tue cun sa professora Maria Teresa Laneri aiais torradu a campu s’istòria de su biadu Pedru de Otzana, unu santu ismentigadu de su Mesuevu sardu. A nos podes contare ite aiais agatadu in sas chircas bostras?
Cun praghere. Su biadu Pedru de Otzana est s’ùnicu santu sardu de su Mesuevu chi siat documentadu in sas fontes istòricas, a su revessu de sos protomartires prus famados Efis, Baìngiu, Lussoriu e Antiogu, de sos cales no ischimus nudda. De isse giughimus sa biografia iscrita dae Màuro Lapi, unu contemporàneu suo; ma finas sas lìteras de àteros testimòngios de sos miràculos suos, comente su dutore Pantaleone de Quagliani, su fundadore de s’Universidade Ca’ Foscari. Pedru fiat nàschidu a s’agabbu de su XIV sèculu, ordinadu preìderu in Otzana, posca de unu biàgiu in Terrasanta si nche est fatu mòngiu camaldolesu. Dae tando si nche est tramudadu comente eremitanu in unu cumbentu in s’isuledda venetziana de Muranu in ue, cando si nche est mortu, est istadu fatu biadu pro aclamu populare. Chie l’at connòschidu contat chi giughiat sa capatzidade de bìdere su benidore, de sanare sos malàidos, finas si fiant mòrturos, ma finas de multiplicare su binu chi teniat in una cuba in s’aposentu suo. Pro cumprèndere cantu fiat famadu e veneradu dae sos venetzianos, pensades chi sos nòbiles e sos polìticos li pediant sa beneditzione prima de tzucare pro biàgios mannos cun sos navios. Sa cosa istrana est chi como non lu connoschet prus nemos, francu pagos istudiosos.
Tue pensas chi in sa limba e sa cultura sarda de su Mesuevu si potzant fàghere iscobertas noas o agatare testos de importu da istudiare?
Cussu est seguru: b’at meda de ite fàghere. Sas iscobertas no ant mai fine: in sos primos annos de su Duamìgia est essida a campu sa carta sardu-grega dae s’archìviu capitulare de Pisa, duos annos a como Maria Teresa Laneri at ammustradu sas poesias latinas a subra de sos pìscamos sardos de unu poeta de Roma de su Chimbighentos chi si naraiat Corazzini. Sa curiosidade de custos versos est chi nos disignant in manera noa sos raportos intre sos prelados e sa Cùria romana e in cobertu nos contant finas sos ispàssios e sos vitzios issoro. Ma su prus de fàghere pertocat non sas cosas noas de agatare, ma sos documentos chi giai amus, chi andant lèghidos cun una mirada noa pro los cumprèndere de su totu. Su traballu de sos filòlogos est unu privilègiu galanu ma fintzas una responsabilidade ca s’istùdiu de s’antigòriu depet rennoare sas ideas chi amus de nois etotu, nos depet fàghere prus cussentes de sas raighinas e de sos tràmudos chi semus fatende comente sotziedade.
Gabriele Tanda
Leave a comment