Emanuele Garau: su ballu sardu est prus biu de cantu si pensat

Emanuele Garau: su ballu sardu est prus biu de cantu si pensat

B’at gente chi est una cosa ebbia: cantadore, chircadore o mastru. Emanuele Garau, a s’imbesse, est totus custas cosas e finamentas àteru. Una mannària de atividades ispantosa de a beru cun discos, libros, ispetàculos e contos chi ischidant sa curiosidade.

As iscritu oto libros subra de sas traditziones populares de sa Sardigna, mescamente de su cantu e de su ballu, ghias iscolas de ballu sardu e cantas in una manera chi, mancari noa, tenet raighinas in s’antigòriu. Dae in ue e cando ti nche est nàschidu custu atentu?

Deo so nàschidu e pàschidu in su Masu e in Casteddu, ma mama e babbu sunt de Iscanu Monteferru e de Tinnura e deo onni fine chida o in istiu o in àteras dies nòdidas tzucaia cun issos a sas biddas issoro. Cando fia minore in su Masu e in Casteddu pagu b’abarraia. Apo bìvidu mescamente sas traditziones de sa Pranarza. In ie non bi fiant traditziones de amparare, o àteru truncamentu dae sa vida fitiana. In bidda apo bìvidu semper sos ballos in pratza comente una manera normale de disaogu, una manera de istare in paris. Mi l’ammento galu como cando m’ant cumbidadu a ballare sa prima borta, bi fiant balladores de primore, e deo no ischia mancu comente si teniant sas manos, ma cando apo incumintzadu, totu si nche est sortu e deo fia intro de cussu grupu, de cussa comunidade. Penso chi siat nàschida dae cussu sentidu sa gana de afungare su ballu e su cantu in sardu.

Àteru contu si arresonamus de ballu comente ispetàculu. Cussu l’apo incumintzadu dae prus mannu e a s’incumintzu no ischia meda si m’agradaiat: lu intendia comente una cosa istrana. Lu pensaia comente una cosa bìvida semper in pratza e non resessia a cumprèndere sa partzidura de su palcu.

Ite cosa curiosa custu mirada diferente de su ballu sardu in su palcu e in pratza. Mi lu so semper dimandadu, ma dae in ue naschet su bisòngiu de ballare in unu palcu in una manera chi no est nàschida pro s’ispetàculu?

Su ballu sardu est selenu e cunsertu, non est meda ispetaculare. Si faghet in comunidade, pro s’ispassiare tot’in paris, e no pro si fàghere bìdere ballende a sa sola. In sos annos Setantas però, pro un’idea unu pagu torta de modernidade, pro su turismu e pro àteru puru, est nàschidu su bisòngiu de rapresentare finas su ballu sardu in manera folclorìstica. Sos passos fiant cussos traditzionales, ma sa forma e sos movimentos fiant nàschidos pro su palcu. Sa cosa istrana est chi custa manera de ballare prus ispantosa, poniat timoria a sos chi finas a pagu prima ballaiant cun naturalesa. Finas pro cussu, in carchi bidda de su Campidanu, si ballaiat in su palcu, cun unu grupu folk, cun su costùmene, ma non si ballaiat gasi prus in pratza.

Como calicunu pensat chi su ballu sardu est un’ispetàculu ebbia, cosa chi pertocat su folklorismu e no sa cultura populare bia. Tue ite nde pensas?

No est beru, mancari at arrischiadu meda de si nche isperdere. Gràtzias a s’idea de Dante Olianas de sa discoteca de ballu sardu però, in sos annos Nonantas, si nche est torradu a ballare in pratza. At sarvadu e annoadu su bisòngiu de sas persones de fàghere ballos in comunidade, a manu tenta e aunidos. Ma finas como est gasi: deo apo dèpidu cambiare sos ispetàculos mios pro acumpangiare sos ballos in pratza, ca sa gente cheret abarrare finas a tardu ballende.

Conta chi s’otanta pro chentu de sos ispetàculos chi bi sunt in Sardigna sunt ligados a sas traditziones o a su nessi a sa mùsica sarda. Mancari non paret gasi, cando b’est de ballare totu in paris, in Sardigna si ballat a sa sarda e andant meda de prus de àteru.

Apo bidu chi pro sos ispetàculos tuos non ti bestis in una manera traditzionales, ma proas a aunire antigòriu cun nou. Mi paret chi cussu si potzat nàrrere finas pro sa manera de cantare tua. Comente bi ses lòmpidu a custu seberu?

Deo chirco de aunire su barigadu cun su oe, est beru. E sigomente non fato cantu traditzionale, non mi depo bestire cun su costùmene. Deo chirco de batire su cantu sardu a unu modu nou, coerente cun s’istòria sua, ma est una manera mea e tando finas sas bestimentas depent sighire una manera mea de interpretare sa cultura sarda. Chèrgio chi sa sardidade siat bista comente una cosa de oe, normale, e finas noa. Mi benit una tristura chi no ti naro cando bido carchi pitzinnu chi faghet un’esàmene in sardu, contadu comente unu machine istranu. Càpitat inoghe ebbia.

Faeddende de cantu, non ti potzo non preguntare de Maria Carta. B’as fatu un’ispetàculu teatrale, e as iscritu una biografia, e isco chi l’as connota. Cale relata bi fiat intre bois? De ite li depes torrare gràtzias?

Cun Maria fìamus amigos. Deo giòvanu chi l’aiat chircada, in onni modu, pro un’amore fungudu pro sa mùsica sua e issa una fèmina famada chi fiat giai malàida e chi istaiat a fora de Sardigna, ma chi nde aiat una renchènnida manna. M’ammento galu comente faeddaìamus in sardu in sas carreras de Roma pro non nos fàghere a cumprèndere dae sos àteros. Pro me est istada de fundamentu cando, in domo sua, mi inditaiat sos libros in ue agatare sas informatziones pro cumprèndere unu piessignu de sa cultura sarda. Aiat una connoschèntzia funguda e crara de sa cultura sarda e su dèpidu prus mannu a issa lu depo in cuss’ambitu.

Non mi isetaia chi fiat istada prus de importu in su istùdio chi in su cantu…

Issa fiat una chi non s’at mai ismentigadu dae in ue est tzucada. Mi naraiat chi onni cosa chi li fiat capitada, mala o bona, l’aiat batida in cuss’oru e nde andaiat fiera. Colliat totu de sa vida sua e finas de sa cultura sarda.

Posca ti naro chi pro su cantu m’at imparadu una cosa chi non pertocat sa tècnica, ma sa manera de andare in su palcu. Issa cantaiat cun una manera de sos antigos, sa chi fiat ligada a sos bisòngios antropològicos de sas persones. E finamentas deo, in sas registratziones chi apo istudiadu, apo agatadu su matessi sentidu. Cantare fiat una manera pro si amparare, pro sighire sos sentidos prus forte. Non bi intraiant sas resones de s’ispetàculu o su dinare: su cantu fiat unu trastu pro si agiudare. E custu est cussu chi proo a tènnere a mente cando so in su palcu.

Dae pagu as publicadu unu romanzu chi contat sos ammentos de una betza chi est dèvida fuire dae su barigadu suo. Su piessignu est chi as seberadu de no lu iscrìere in sardu e nemmancu in un’italianu nidu, ma un’àndala de mesania. Comente mai?

Su seberu de una limba italiana sardizada, l’apo fatu pro istòrchere sa faeddada chi faghiat mannedda cando depiat faeddare cun calicunu chi non ischiat su sardu. L’aia giai iscritu dae annos medas, su contu, ma sa limba italiana nida, non bi istaiat bene. A bellu a bellu però, apo proadu a la tramudare. Como m’agradat e apo bidu chi Annarosa Derios est agradende. Galu como b’at gente chi mi imbia messàgios narende•mi chi si nche est agatada in sa protagonista, o chi at reconnòschidu carchi persone a probe. No isco si bi l’aia fata sena cussu cambiamentu.

Gabriele Tanda

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *