Oe est sa die mundiale de sa terra. Una die dedicada a s’amparu de su chi semus. Est su chi amus a èssere, però, sa chistione tzentrale de s’allega. Unu mundu chi non nde cheret s’intesa de mudare modellu de produtzione est postu palas a muru dae un’entidade invisìbile. Ma in sos contos de chie disinnat ite, cando, comente e in ue prodùere, est ora de nche l’acabbare cun sa fase 1. Una fase chi est galu a èssere definida e chi, diluende·si·nche in s’àtera, ponet in sa mesa dudas e oriolos.
A bisu de chie iscriet est de giudu a ammentare su gosu de su presidente Bush (fiat su 2013) in sa portaèreos Abraham Lincoln. Tando podìamus lèghere “Missione acumprida”. A pustis amus pòdidu bìdere unu riu de sàmbene peri sos surcos mesopotàmicos. E galu a si nche mòvere sunt, sos americanos, dae Iraq. E custu virus? Cale caminera at a sighire? At a massacrare sos pòpulos de sos paisos de su sud de su mundu? At a abarrare a inghìriu de sas vidas nostras mudende·si a fitianu?
Narant chi dae su mese chi intrat su clima non at a èssere favorèvole a su cuntàgiu. Ma, oe chi est sa die de sa terra, b’at de chistionare de clima cunforma a sos obietivos de s’Agenda 2030 de s’Onu. Obietivos chi abarrant in intro de sa guarnissa de custu sistema econòmicu, cun un’assentu riformadore chi però mancat in sas punnas de sos istados – o bi sunt petzi in su pabiru – e in sas relatziones internatzionales.
Su primu puntu est totu unu programma: povertade zeru peri su mundu. Tzertu, oe diat èssere possìbile a partzire su traballu intre totus sos èsseres umanos, ma custu cheret nàrrere a fraigare una sotziedade noa chi nche bàrigat sos lìmites de sa propiedade privada de sos mèdios de produtzione e sas làcanas de sos istados-natzione, cosa chi no est in Agenda.
Gasi etotu pro s’agricultura sustenìbile (puntu duos): si narat de la promòvere, non de l’impònnere.
Su beneistare de totus a cale si siat edade (puntu tres) lu semus bidende in crisis che a custa, cando si unu est betzu podet èssere sacrificadu pro more de una mancàntzia de resursas cajonada dae custu sistema matessi.
Istrutzione de calidade (4) cheret nàrrere a cuntzepire unu tzitadinu a tretu de refudare a priori tontesas anti-iscientìficas, fàulas, superstitziones, e cantu no est de giudu in custa sotziedade de sa comunicatzione.
S’agualidade de gènere (5) la semus bidende in comitados iscientìficos cun òmines ebbia.
S’abba neta e s’igiene (6) non nde faeddemus: s’abba chi nos dant a bufare a bias no est nemmancu adata pro su “consumo umano” e gosi chi agatamus in su mercadu disinfetantes e alcol denaturadu.
S’energia neta (7) at a abarrare petzi unu bisu sena unu pranu pùblicu de produtzione e distributzione.
S’ocupatzione prena (8) non b’est nemmancu in ue b’at costitutziones chi ponent su traballu a comintzu e non bi l’amus a àere petzi ca est mentovada in custa Agenda.
S’industrializatzione inclusiva e sustenìbile (9) non b’at a èssere si bi la sighimus cun s’anarchia de su mercadu e cun sas produtziones orientadas a su profetu de pagos e no a sos bisòngios de sos prus.
Sas disagualidades (10) sunt e ant a èssere una conditio sine qua non pro s’amparu de custu sistema de isfrutamentu de pòpulos e resursas.
Gasi etotu non b’amus a àere tzitades sustenìbiles (11) e privas de apendìtzios pro sos ùrtimos si sos ùrtimos ant a èssere una precunditzione pro chi b’apat primos.
Cherimus faeddare de su consumu e de sas produtziones responsàbiles (12)? A oe sas resursas consumadas nche colant de nùmeru sas chi sos ecosistemas resessent a prodùere. Pro ite custu sistema diat dèvere disinnare de no èssere su chi est?
Totu custu cheret nàrrere chi sunt mìnimas a beru sas medidas pro s’amparu de su clima (13), de sos mares (14) de sa terra e de sas bio-diversidades (15).
Sos ùrtimos duos puntos de s’Agenda pertocant sas relatziones internatzionales: paghe (16) e partenariadu globale (17).
Unu libru de sos bisos, duncas? Forsis custa die de sa terra in tempos de barantinu nos diat pòdere agiuare a mudare sos bisos in àteru. Forsis.
Màuru Piredda
Leave a comment