Cervantes & Co: fainas pro ghetare sas bases de una cultura sarda noa

Cervantes & Co: fainas pro ghetare sas bases de una cultura sarda noa

– de Adriano Bomboi –

Don-Quijote-de-la-Mancha_2

A bos l’ammentades su festival de Sanremo 2011? Su còmicu Roberto Benigni naraiat chi “sos dialetos” non fiant bonos pro iscrìere òperas literarias mannas, che a cussas de Immanuel Kant o de Dante Alighieri.

Sa sua non fiat una linia noa: sa cultura oscurantista italiana no at mai lassadu sa tentatzione de sighire sa “nation building” issoro, cussa chi dae sos Savoias a oje non perdet ocasione de agiuare sa limba italiana pro castigare sas limbas de minoràntzia. O pro mègius nàrrere, sas limbas natzionales chi bivent a s’umbra de s’art. 6 de sa costitutzione italiana.

Custas dies etotu imbetzes est essida in sardu una de sas òperas prus mannas de sa literadura mondiale, su “Don Chisciote de sa Màntzia” de Miguel de Cervantes, a incuru de Giuanne Muroni e presentada dae su Coordinamentu pro su Sardu Ufitziale de Pepe Coròngiu, gràtzias a su traballu de Frantziscu Cheratzu, editore de Condaghes.

don_chisciotte3

Si tratat de un’òpera difìtzile in sa realtade sarda, in ue tenimus unu mercadu orientadu dae s’influèntzia de sa limba italiana, ma in ue tenimus netzessitade de “normalizare” sa limba in cada atzione umana, faina indispensàbile pro cumprèndere chi sa perdida o su sarvamentu de una limba – comente naraiat Ludwig von Mises in su 1927 – no est tantu unu fatu naturale, ma una cunseguèntzia de s’atzione istitutzionale, suta de sa cale vivet sa comunitade chi tenet una limba pròpria diversa dae cussa imposta dae s’Istadu e dae sa cultura dominante.

Sas tradutziones son cultura, e an ghetadu sas bases de sa cultura otzidentale. Pessade solu a su contributu islàmicu pro s’arribu de Aristotele in s’Europa medievale.

Faeddende politicamente, b’at de nàrrere chi sos sardos non sunt nooos in sa chirca de normalizzare su sardu. Dae annos, fintzas chentze istandard linguìsticu, no est mancada sa libertade de traballare a metas traspositziones de òperas internatzionales. In paris a cussas originales in limba sarda.

Don Chisciote de sa Màntzia

Pro sas betzas, pessamus a Karl Marx, istudiadu dae sos tempos de su tzirculu “Città-Campagna” e istampadu puru in sardu dae sas Editziones de Sardigna cun su libru “Traballu salariadu e capitale”.

Ma pro cumprèndere su valore de custa libertade forsis depimus galu lèghere in sardu Benjamin Constant in s’òpera chi at ispiegadu a su mundu custas diferèntzias cun ateros tempos: “Sa libertade de sos antigos paragonada a cussa de sos modernos”. Non si tratat de un’òpera cumplessa che a sos traballos de liberales clàssicos che a Locke, Smith o Tocqueville, solu trinta pagineddas iscritas pro sa cunferèntzia de Parigi de su 1819, e galu oje istudiadas in totu sas isciènzas polìticas.

Ite nos at fatu cumprèndere? Chi in s’antichidade sa libertate fiat espressione de una comunitade assoziada, ma cussa moderna si potet esprìmere, che sa limba o sa religione, fintzas in opositzione a cussa dominante: semus in su campu de sa distintzione dae cussa chi pro Hobbes e Locke si nariat “libertade positiva” (chi est su deretu de fàghere una cosa); dae sa “libertate negativa” (su deretu de non fàghere una cosa o de nde fàghere un’atera).

Ca sos sardos oje non tenent solu su deretu de faeddare in sardu, ma fintzas su deretu de non s’atzapare solu s’italianu in s’iscola, in sa cultura e in totu sa pùblica amministratzione.

03-03-16.

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *