Bidimus cale est istadu su raportu suo cun sa Sardigna. Cando Carlo Emanuele IV at abdicadu, sigomente no aiat tentu fìgios, su 4 de làmpadas de su 1802 at lassadu su tronu a Vittorio Emanuele. Issu, però, no at leadu possessu de su Rennu de Sardigna e l’at cunfiadu a Carlo Felice, nominadu vitzerè de Sardigna a pustis de sa dispatzada dae su Piemonte, in su 1798, a òpera de sos frantzesos.
S’ìsula, a pustis de sos motos rivoluzionàrios sardos, aiat connotu unu tempus de disòrdine, aumentadu dae sa povertade manna. Custu aiat tentu comente cunseguèntzia un’aumentu de su bantitismu. Su vitzerè tando at ordimingiadu una repressione manna, a su puntu de iscrìere a su re “Ochie, ochie, pro su bonu de su gènere umanu” .
Carlo Felice at instauradu unu regìmene militare, chi nde fiat espressione sa magistradura ispetziale de sa “Vice-Regia Delegazione” pro s’istrutòria de sos protzessos polìticos. In prus, pro pessighire sos “rei di stato” at legitimadu s’adotzione de protzeduras militares e cada arbìtriu de politzia, dae s’ispionàgiu a sa tzensura de sa currispondèntzia a sas tàglias subra de sas pessones suspetas
Sa prima vìtima est istadu Vissente Sulis, chi teniat petzi sa “curpa” de èssere intradu in parte de unu vitzerè bonu a nudda in su de domare sos motos rivolutzionàrios, mortifichende però, in custa manera, s’autoridade costituida. A Sulis l’ant dadu s’ergàstolu e nche l’ant inserradu, in antis, in sa Turre de s’Abile in Casteddu e, pustis, in sa Turre de s’Isperone in S’Alighera, in ue est abbarradu fintzas a su 1821, s’annu chi l’ant dadu sa gràtzia.
Ma custos sunt unos cantos esempros de sa repressione violenta de su vitzerè:
– una congiura ordimingiada in su 1799 dae s’avocadu Serra de Sinnai e dae Pascale Pasquale Bartolo est agabbada cun duas cundennas a morte
– penas graves ant inflitu a su prade Girònimu Podda chi aiat formadu in su cumbentu suo unu grupu de giacobinos filofrantzesos
– 16 cundennas a s’impicu las ant pronuntziadas in su 1800 cando in Tiesi b’at àpidu una rebellia provocada dae s’opressione de su feudatàriu Antoni Manca duca de s’Asinara
– lestra e violenta est istada sa repressione contra a su notàriu casteddàrgiu Frantziscu Cilocco e su preìderu turalvesu Frantziscu Sanna Corda cando in su 1802 ant proadu dae Gaddura, cun un’insurretzione, a proclamare sa repubblica sarda. Sanna Corda est mortu in s’isparatòriu cun sos sordados de su re. A Cilocco l’ant tentu e l’ant torturadu, frustadu e impicadu; cando fiat mortu l’ant isconcadu e sa conca l’ant esposta in intro de una gàbbia de ferru; sa carena l’ant brusiada e sa chisina l’ant isparta in su bentu.
– in su 1802 ant giustitziadu a Domìnigu Pala, chi s’annu in antis l’aiant cundennadu in contumàtzia.
E in fines custas sas cundennas contra a sos de sa rebellia de Palabanda de su 1812:
– cundennados a s’impicu: Sarvadore Cadeddu, Remundu Sorgia, Giuanne Putzolo
– cundennados a morte in contumàtzia Gaetanu Cadeddu, Giosepe Zedda, Frantziscu Garau, Innàssiu Fanni
– cundennados a s’ergàstulu: Giuanne Cadeddu, Antoni Massa
– cundennados a su remu a vida: Giagu Floris, Pascale Fanni
Frantziscu Sanna Serra fidi de Tularva non de Terralba;
Sa rebellia de Palabandare est in su 1812 si no mi so trampende