Sa crisi ucraina est ponende su mundu in oriolu. Ma sas acontèssidas de custas dies non sunt una novidade in sa làcana est-ovest. Cheret chi movamus dae a tesu meda pro cumprèndere sos interessos e is atziones de sas potèntzias in cussos tretos.
S’Ucraina fiat parte de s’Unione soviètica finas a s’indipendèntzia de su 1991, ma est a pustis de sa rivolutzione bolscevica chi naschet sa prima unificatzione de cussa natzione. In antis de sa grandu gherra una parte (a ovest) aparteniat a s’imperu àustro-ungàricu; un’àtera (sa prus manna a est) a s’imperu de sos Romanov. Àteras annessiones bengeint a pustis, finas a su 1954 cun Chruščëv chi l’intregheit sa Crimea boghende·la a sa Rùssia.
Semplifichende·la, Kiev a s’Urss no li deit petzi laore, ma finamentas su carbone de su Donbass e s’energia atòmica de Černobyl’. S’economia de s’Unione fiat tzentralizada, ma sa repùblica, mancari no indipendente, teniat sa limba sua, in pare cun su russu, e su diritu decraradu (ma no ischimus cantu possìbile) a sa «lìbera essida», a sa partzimenta. «Cвободного выхода из Сccp», leghimus in s’art. 72 de sa Costitutzione de s’Urss.
Semper e cando, sa «lìbera essida» de su 1991 non fiat sa chi si bisaiant is costituentes de su Cremlinu, est a nàrrere unu “adiosu” in intro de una guarnissa sotzialista. Sa lìbera essida de su 1991 fiat s’implosione de s’Urss, sa derrota de su “sotzialismu reale” e, duncas, sa lìbera intrada de su mercadu.
De custa manera su perìodu post-sovièticu at registradu un’avantzada de sa Nato a est. A su presente faghent parte de s’Alleàntzia atlàntica sas ex repùblicas sovièticas bàlticas, e totu cantas sas ex repùblicas de su Patu de Varsàvia. Moldova, Bielorùssia, Geòrgia e Ucraina nche sunt in foras de sa Nato. Sa Bielorùssia de Lukašėnka est anti Nato, sa Geòrgia e s’Ucraina no, ma sos echilìbrios internatzionales lis impedint s’intrada.
Su chi si narat est chi sa Rùssia siat inghiriada e pro l’iscumproare non giuat a abbaidare ebbia a sa làcana otzidentale ma finamentas in aterue, prus a sud (Uzbekistan, Turkmenistan, Tagikistan). Est craru chi s’Alleàntzia no apat inghiriadu sa Rùssia cun sa punna primària de l’assachiare in gherra. Est beru chi gioghende cun su fogu est capatze chi calicunu su brùsiet, e sa Rùssia, pro sa seguresa sua, non cheret una Ucraina in intro de sa Nato e unu regime-change in Bielorùssia. Ma sa gherra abarrat semper s’ùrtima de is ipòtesis. E, mescamente, chie la cheret? O mègius, a chie cumbenit?
Sa gherra, a su presente, non cumbenit a sos americanos galu linghende·si sas fertas buscadas in Iraq e Afghanistan. Non cumbenit a sa Rùssia cun s’economia sua in declinu semper prus dipendente dae sos idrocarburos. E non cumbenit a s’Europa, cun sa Germània (sa chi diat dèvere retzire àteru gas dae sa lìnia Nord Stream 2 chi, dae su Bàlticu, at a bypassare s’Ucraina) prus chi non prudente.
Sos tedescos fiant intre sos protagonistas de sos protocollos de atuatzione de sos acòrdios de Minsk su 2015; non fiant favorèvoles a sas punnas de Trump, su 2017, in contu de frunimentos energèticos alternativos (su terminale GNL de Świnoujście in Polònia); ant postu su vetu pro sa frunidura de armas a s’Ucraina comente pedidu dae unas cantas repùblicas bàlticas in casu de gherra.
Duncas non b’at pensiero unico in su fronte de sa Nato. Germània e Frantza non cherent segare cun Mosca e sos Istados unidos, pro mèdiu de s’alleàntzia istèrrida a inghìriu de sa Rùssia, diant chèrrere chi Putin e s’ Europa no afòrtient sas relatas issoro.
Sa crisi atuale nde torrat a bogare a campu sas acontèssidas de su 2013-14, cun sa destitutzione de su presidente ucrainu Viktor Janukovyč a pustis de sas pesadas de Euromaidan contra a s’assentu filorussu de su guvernu de Kiev. Sa formatzione de unu guvernu antirussu (e antirussòfonu) cun cumponentes ultranatzionalistas ligadas a su pensu e a s’atzione de Stepan Bandera, collaboradore de sos nazistas, at cajonadu sa protesta in su Donbass cun sas repùblicas de Doneck e Lugansk chi Kiev non reconnoschet. Gasi comente non reconnoschet s’annessione de sa Crimea de su 2014.
Ite nd’at a essire dae custa fatzenda? S’ipòtesi bèllica l’amus a bìdere custas dies cantu est in sa mesa. Possìbile chi sas potèntzias si pòngiant de acordu pro amparare sos interessos rispetivos, finas a cantu possìbile, pro chi cumpàrgiant binchidoras e “responsàbiles” mancari rinviende sine die sos problemas polìticos, econòmicos e linguìsticos ucrainos chi ant a abarrare. Finamentas ca s’àteru busìllibu est su de sa Tzina cun Taiwan.
màuru piredda
Leave a comment