Bìculos de literadura #5

Sant Gregori fiat unu giassu pro nudda avesadu a retzire bisitas de istràngios, e sos pagos chi b’arribbaiant, esseret istadu pro curiosidade, òbligu o isbàlliu, si nche fuiant canto prus luego podiant cun sa punna de non bi torrare prus. Forsis fiat pro custu chi sa bènnida de cuddu pitzocu muduleu e de tràgiu unu pagu ausente aiat allutu sorpresa e incredulidade manna, aende issu detzìdidu de seberare su litu de Sant Gregori, in s’atòngiu de su 1950, comente domo sua. Su pitzocu, giòvanu e male trassadu, acumpangiadu feti dae unu mulu fèmina betzu e tzurpu chi aiat agatadu abbandonadu in su cumintzu de una caminera, e de unu carru mesu iscassadu regortu a intro de sas ruinas de una domo derruta in ue a s’ispissu s’apogiaiat, no ischiat nudda de sos contos e paristòrias chi prenaiant su litu e s’etzessu de prudèntzia chi turmentaiat sos abitantes de su logu. Luego a pustis de sa bènnida a Sant Gregori de cudda persone mùtziga e agreste chi belle mai essiat dae su litu pro s’acurtziare a sa bidda, giai fiant cumintzados tzarameddos e nara·nara tramperis de tzertos bighinos chi cheriant crèere chi su furisteri no lis podiat batire nudda de bonu, a su nessi pro more de sa fatzilidade chi intraiat e essiat dae su litu. Gasi comente sutzedit in biddas minores in ue sa meidade de sa populatzione est a annùgiu o finas in disamistade cun s’àtera meidade, finas in custa situatzione si fiat formadu unu pàrrere contràriu, fatu de gente chi abbaidaiat cun piedade e misericòrdia cuddu giòvanu brutu e solitàriu, chi teniat sos ogros craros e prenos de bonidade. Istorradu e indiferente, cuddu pitzocu no ischiat s’efetu chi sa presèntzia sua aiat cajonadu in cuddu logu. Issu si fiat fichidu in su litu pro bìvere ebbia, o chircare de bìvere, regolliat totu su chi creschiat o s’agataiat in sos litos: biscu, linna sica, frùtora e cugumeddu, pro nde fàghere cummèrtziu o iscàmbiu in sos mercados e pratzas de sas biddas de sa zona. Cuddu òmine fiat semper isbardelladu chi poniat pistighìngiu, e aiat atzapadu in su litu de Sant Gregori s’ambiente suo ideale, mescamente ca in ie belle nemos bi poniat mai su pee. Fiat istadu pro ventura chi aiat agatadu, a intro de cuddu litu impenetràbile, una barraca minore de pedra, chi aiat aguantadu cun istoitzidade su colare de su tempus. Sa barraca s’artziaiat, balente, in pees
de una lascura minuda creada dae su terrinu pedrosu, chi sas rocas, in colore rujastru e murinatzu, no aiant lassadu crèschere su gramìngiu. A pustis de àere isurcadu bias meda a intro de su litu misteriosu e de àere finas dormidu unas cantas bias in sa barrachedda sena nch’èssere catzadu dae òmine perunu, su giòvanu padentàrgiu aiat detzìdidu de pònnere raighinas in cuddu logu, isperende chi su matessi colare de su tempus no l’esseret istadu gasi contra comente li fiat istadu in àteras ocasiones.