de Sarvadore Serra –
Sos giòvanos de Armènia sunt prus assortados de sos sardos in contu de imparòngiu de sas limbas. Paris cun sa limba autòctona ufitziale, in custu Istadu contivìgiant àteros idiomas, in una situatzione chi podimus definire de pluringuismu.
——————————————-
S’Armènia est unu logu bastante omogèneu etnicamente, in ue s’armenu est s’idioma ufitziale e lu faeddat, comente prima limba, sa majoria meda ma meda manna de sa populatzione.
Su russu est sa limba istràngia prus connota. S’inglesu at cumintzadu a s’ispainare in sos ùrtimos annos. S’istùdiant fintzas su frantzesu e àteras limbas. Su kurdu est sa limba minoritària prus manna de Armènia: lu faeddat sa minoria kurda yazidi. Àteras limbas minoritàrias reconnotas dae su guvernu armenu sunt s’assiru e su gregu
S’artìculu 12 de sa Costitutzione de Armènia narat “Sa limba de Istadu de sa Repùblica de Armènia est s’armenu”.S’armenu est sa limba chi impitant de prus in iscola, in s’amministratzione e in sa vida pùblica. Faghet parte de una branca indipendente de sa famìlia linguìstica indoeuropea e tenet un’alfabetu ùnicu de 39 lìteras, imbentadu in su sèculu 5.
De sos tres Istados caucàsicos (sos àteros sunt s’ Azerbaijan e sa Geòrgia) s’ Armènia est sa chi b’est andada mègius in sa derussificatzione linguìstica a pustis de sa derruta de s’Unione Soviètica.
Pro resones polìticas e istòricas, su russu est sa limba istràngia chi sos armenos faeddant de prus. S’inglesu est sa de duas e est sa chi est creschende de prus in Armènia.
In sa capitale Yerevan b’at universidades in russu, inglesu e frantzesu. E b’at cursos de istùdiu in limbas medas in sas universidades, mescamente in s’Universidade Linguìstica Istatale de Yerevan.
Russu
Su russu est sa limba istràngia prus difusa. Mancari su gradu de connoschèntzia siat minimadu meda dae cando s’Armènia s’est fata indipendente in su 1991, su Ministèriu Russu de sos Afares Èsteros, in su 2010, at naradu chi belle su 70% de sa populatzione armena est a tretu de faeddare in russu. Un’istùdiu de su 1999 at mustradu chi belle su 40% lu faeddat bene a beru. B’at istatziones televisivas e giornales in russu. Un’incherta de su 2012 at mustradu chi su 94% de sos armenos connoschent su russu (su 24% cun una connoschèntzia avantzada e su 59% intermèdia, cando chi s’ 11% sunt imparaditzos)
Inglesu
Sa popularidade de s’inglesu est aumentada dae cando s’Armènia s’est fata indipendente. Annu cun annu, b’at semper prus gente imparende custa limba, e at crèschidu su nùmeru de sas iscolas in ue s’istùdiat. S’inglesu est galu in palas de su russu: cunforma a un’incherta de su 2012 , su 40% de sos armenos lu connoschent (su 4% cun una connoschèntzia avantzada e su 16% intermèdia, cando chi su 20% sunt imparaditzos). Semper e cando, sos armenos preferint s’inglesu a su russu: su 50% pessant chi su primu diat tocare a lu pònnere in s’iscola segundària, e su 44% diant chèrrere su russu.
Àteras limbas
Àteras limbas istràngias connotas in Armènia sunt su frantzesu, su tedescu, s’italianu, s’ispagnolu, su persianu. In su 2008 s’Armènia est devènnida membru assotziadu de sa Francophonie e in su 2012 s’est fata membru efetivu. Un’universidade chi si narat Fondation Université Française en Arménie (Fundatzione Universidade Frantzesa in Armènia) l’ant fundada in su 2000 a pustis chi b’at àpidu un’acordu intre sos guvernos frantzesu e armenu. Cun 600 istudentes, est s’universidade frantzesa prus manna in unu logu non francòfonu.
Cunforma a su tzensimentu de su 2011, b’at 10.106 pessones chi faeddant, comente segunda limba, su frantzesu, 6.342 su tedescu, 4.396 su persianu, 29.430 àteros idiomas. Armenos medas faeddant s’azeru comente segunda limba, dae cando sunt istados agasagiados 370.000 armenos fuidos dae Azerbaijan in su tempus de sa gherra de su Nagorno Karabakh, chi at duradu dae su 1988 a su 1994.
In su 2001 s’Armènia at ratificadu sa Carta Europea pro sas Limbas Regionales o Minoritàrias chi amparat sas limbas de sas minorias: assiru, gregu, russu e su kurdu/yezidi.
Ligàmene: http://en.wikipedia.org/wiki/Languages_of_Armenia
Leave a comment