-de Giuseppe Corronca –
A sas problemàticas de metafìsica sunt ligadas finas sas chistiones de lògica, est a nàrrere s’istùdiu de sos discursos. Sos ogetos de sos discursos, pro Aristòtele, sunt sos cuntzetos, classificados a segunda de su gènere e de s’ispètzie. Su gènere est su cuntzetu chi at unu gradu majore de universalidade. Sos cuntzetos sunt unidos e disunidos dae sas propositziones, chi dae su puntu de annotu de sa calidade sunt afirmativas o negativas; dae su puntu de annotu de sa cantidade, sunt universales o particulares. Pro cumprèndere mègius si podet bìdere su “cuadradu lògicu” inoghe suta:
Sas lìteras A, I, chi identìficant sas propositziones afirmativas, sunt sas vocales de sa paràula latina adfirmo; sas literas E, O, chi identificant sas propositziones negativas, sunt sas vocales de sa paràula latina nego.
In sos Analiticos primos, Aristòtele narat chi cando si afirmat o si negat carchi cosa, e duncas cando si formulant propositziones, no si arresonat galu. Si cumentzat a arresonare cando si passat a su sillogismu chi est unu arresonu chi, postas tzertas premissas, sighet una concluida. Pro esempru:
-
Premissa majore: Ogni animale est Sardu
-
Premissa minore: Ogni òmine est animale
-
Concluida: Ogni òmine est Sardu
In custa genia de sillogismu, cramadu “de prima figura”, sa paràula animale est cussa chi faghet de mèdiu cun sos àteros duos; sa paràula Sardu est s’estremu majore; sa paràula òmine est s’estremu minore. Si podet bìdere comente sa paràula mèdia (animale) est sogetu in sa premissa maiore e predicadu in sa premitida minore. In su sillogismu “de segunda figura” est predicadu in totas duas sas premissas; in sa “figura de tres” est sogetu in totas duas sas premissas; in sa “figura de bator” est predicadu in sa premissa majore e sugetu de sa minore.
In sos Analìticos primos, Aristòtele istudiat su sillogismu in manera formale, abbaidende sa giustesa de sas propositziones: su sillogismu, in àteras paràulas, podet èssere giustu in su protzedimentu lògicu, ma sas propositziones suas podent èssere fartzas. In sos Analìticos segundos, su sillogismu non depet èssere petzi giustu, ma fintzas beru. Custa genia de sillogismu benit cramadu iscientìficu o apodìticu (dimostrativu).
Giuseppe Corronca
Leave a comment