– de Salvatore Serra –
Sa limba romaní o romanes (in romaní: “rromani ćhib“) est una limba indoeuropea chi la faeddant sos rom e sos sinti.
Su romaní est s’ùnica limba indoaria chi dae s’ Edade mèdia si faeddat, belle in manera esclusiva, in Europa. Est un’ idioma chi su prus de sos linguistas pensant chi bèngiat dae sos faeddos populares de s’Ìndia setentrionale, sos pracriti (dae su sànscritu प्राकृत prākṛta, प्रकृति pra-kṛti), chi cheret nàrrere: “originale, naturale, normale, ordinàriu, fitianu”; est unu tèrmine chi sos istudiosos impitant pro inditare sas limbas vernaculares, in cuntierra cun sa limba literària culta de sos religiosos, su sànscritu (संस्कृत saṃskṛtā), e chi si diant èssere isvilupadas in manera indipendente pro more de s’istrutura sotziale in castas chi caraterizaiat s’Ìndia giai dae s’antigòriu.
Unos cantos istùdiosos de linguìstica e de filologia ant individuadu tèrmines medas a beru de sa limba romanì chi benint dae su persianu, dae su curdu, dae s’armenu, dae su gregu. Custos tèrmines diant èssere testimòngios de su caminu fatu dae sas populatziones rom dae su subcontinente indianu finas a Europa, in unu tempus istòricu chi andat dae su sèculu 8 a su sèculu 12. Sa limba, infatis, est parte de su fenòmenu de sa diàspora de sas limbas indianas chi las faeddant sas comunidades nòmades de orìgine indiana in foras de Ìndia. Su nùmene rom o řom (“rrom” cunforma a sa trascritzione cussigiada dae s’istudiosu Marcel Courthiade), chi definit sos chi faeddant custu idioma, tenet tèrmines anàlogos in àteras comunidades nòmades chi faeddant limbàgios chi benint dae Ìndia o chi impitant unu vocabulàriu de orìgine ìndica: sos lom de su Càucasu e de s’Anatòlia tenent paràulas de orìgine indiana in espressiones e paràulas de orìgine armena.
Sos chi faeddant custa limba in Europa sunt unos 4,6 miliones; su 60-70% sunt in Europa orientale e in sos Balcanos, e non tenent un’Istadu issoro.
Oe su romaní est limba minoritària reconnota in Àustria, Finlàndia, Germània e Isvètzia, limba ufitziale de su distritu de Šuto Orizari in sa Repùblica de Matzedònia e limba ufitziale de 79 biddas e de sa tzitade de Budești in Romania. In Itàlia, imbetzes, non faghet parte de sas limbas minoritàrias reconnotas dae sa Lege 482 de su 1999.
Ligàmenes: http://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_roman%C3%AD
https://www.facebook.com/groups/129022132857/?fref=ts
Leave a comment