de Salvatore Serra
Si cherimus chi sa limba sarda intret in iscola, tocat a isvilupare una forma ufitziale. Est custa sa polìtica linguìstica de base chi depimus sighire, a bandas de sas trassas polìticas. E custa forma la depimus impreare pro tratare totu, ma pròpiu totu sos argumentos.
Pro nàrrere, ocannu sunt 300 annos chi su Rennu de Sardigna at cambiadu mere, colende dae sos ibèricos a sos itàlicos. E in custas rias chèrgio inditare sas datas fundamentales de custu passàgiu
—
17 de freàrgiu
Su Re de Ispagna Felipe V, mancari a mala gana, adduit a sos tratados de Parigi e Londra e firmat in S’Aja su tratadu de paghe cun su cale su Rennu de Sardigna colat a sa dinastia Savoja
12 de làmpadas
Cun unu tratadu firmadu in Lussemburgu, s’Ispagna, a pustis de sèculos, tzedit a s’Àustria su Rennu de Sardigna. E su plenipotentziàriu austrìacu promitit de respetare totu sos privilègios de s’Ìsula, decrarende de nd’atzetare sa tzessione pro la remìtere a su soveranu nou Vittorio Amedeo de Savoja
16 de trìulas
Su re nou de Sardigna dat s’incàrrigu de vitzerè a su barone Pallavicini de Saint Remy, generale de fanteria chi l’aiat agiuadu in sa gherra de Sitzìlia. Issu lompet a Casteddu cun chimbe batallones de fanteria e cun su regimentu de sos dragones de Piemonte. In s’ìnteri un’àteru piemontesu, su conte de Campiglione, andat dae Siracusa a Tàtari cun àteros duos batallones. In fines lompet a Casteddu, cun duos vassellos, s’ammirallu inglesu Byngh, chi su guvernu suo l’at incarrigadu de averiguare chi totu andet comente ant cuncordadu
31 de trìulas
Su prìntzipe de Ottaiano de’Medici acudit a Sardigna pro leare possessu de su Rennu in nùmene de s’imperadore e pro l’integrare a su monarca nou sabàudu. Su generale Desportes, cumandante supremu de sas tropas piemontesas, l’atopat pro lu saludare. E su capitanu generale ispagnolu, D. Gonzales Chaco, li mandat unu tropeddu pro li fàghere a bàrdia
1 de austu
Su capitanu generale D. Gonzales Chacon, acumpangiadu dae trinta dragones, andat a cumprire su prìntzipe Ottaiano. S’ammirallu Byngh andat a gustare anco su prìntzipe in pare a su barone de Saint Remy. Si cumintzat s’inventàriu de sas artillerias e de sas munitziones de sa pratza de Casteddu. Su prìntzipe torrat sa bìsita a su capitanu generale
2 de austu
S’ammiràlliu Byngh, su prìntzipe de Ottaiano e su capitanu generale D. Gonzales Chacon si ponent de acordu subra de sas formas de s’atu de tzessione de su Rennu. Su barone de Saint Remy cùmbidat su barone a gustare
3 de austu
Sas tropas ispagnolas, a pustis de sèculos, lassant sa pratza de Casteddu, e in sa matessi die l’òcupant sos piemontesos. Si imbiant lìteras ufitziales in totu su territòriu de su Rennu pro chi finas sas àteras rocas si lassent ocupare dae sas tropas noas.
4 de austu
Su prìntzipe de Ottaiano retzit dae su capitanu generale ispagnolu D. Gonzales Chacon s’atu de tzessione de su Rennu a s’imperadore. Tando nde leat possessu a nùmene de su sennore suo, e faghet ponnère pro tres dies una infatu de s’àtera, in sos baluardos de sa roca, sa bandera imperiale, cumbidende sos tzitadinos a festare
5 de austu
In virtude de s’atu istipuladu sa die in antis in Casteddu intre su prìntzipe de Ottaiano de’Medici, plenipotentziàriu de S.M. Cesarea, e su vitzerè Chacon, si sutaponent a abbarrare in ostàgiu su visconte Del Punto, marissallu de campu, e D. Giosepe Chinchareta, cummissàriu de gherra, su primu finas a sa liberatzione de sos presoneris e a sa cunsinna de sas artillerias e munitziones de gherra imbiadas a Ispagna, su de duos finas a su torròngiu de cosa de mandigare chi b’aiat in sas pratzas de Sardigna in s’ora chi cuddas beniant torra ocupadas dae sas tropas ispagnolas, e finas a su pagamentu totale de sos dèpidos fatos pro pagare sas tropas. In sa matessi die agabbant de s’imbarcare sas tropas ispagnolas formadas dae 4.000 sordados
8 de austu
Su generale piemontesu Luigi Desportes, sennore de Coinsin, leat possessu de su Rennu in nùmene de su soveranu suo Vittorio Amedeo de Savoja, in virtude de su tratadu de Londra
9 de austu
Su cummissàriu imperiale, a sa presèntzia de sas autoridades primàrias de su Rennu, faghet sa cunsinna solenne e definitiva de sa Sardigna a su generale piemontesu
11 de cabudanni
Su vitzerè, Barone de Saint Remy, leat possessu de sa sennoria de sa Sardigna a nùmene de su duca de Savoja, cun sas solennidades prus mannas. Retzit sos omàgios e sa fide giurada de sos tres Istamentos e giurat finas issu a nùmene de su soveranu nou Vittorio Amedeo II s’osservàntzia de sos Istatutos e de sas leges privilegiadas de su Rennu. Sigomente sa Sardigna fiat dividida in duos partidos, sos chi fiant a s’ala de Felipe V e sos chi fiant a s’ala de s’imperadore, su monarca nou òrdinat a su vitzerè de no li dare favore a peruna opinione, de si leare totu sas càrrigas e sos impreos sena pedire a nemos sa professione de fide, de respetare sas costumàntzias de su logu, de non fàghere pràtica peruna pro abbandonare sa limba ispagnola, de mantènnere cun sas damas sos modos ispagnolos sena introduire sos modos piemontesos, de fàghere a manera chi sos sudditos non s’abbigent de àere cambiadu sennoria
Leave a comment