Tuveri: su babbu de su federalismu sardu. Naschiat in die de oe in su 1815

Tuveri: su babbu de su federalismu sardu. Naschiat in die de oe in su 1815

-de Sarvadore Serra –

Monumentu a Tuveri in Collinas - Forru
Monumentu a Tuveri in Collinas – Forru

Giuanne Batista Tuveri (nàschidu in Forru, chi como si narat Collinas,  su 4 de austu de su 1815, e mortu s’8 de nadale de su 1887) est istadu unu filòsofu, iscritore e polìticu sardu. Meressit de èssere ammentadu ca at difesu sos massajos e sos pastores e ca est istadu contra  a dare sas terras pùblicas a sos privados.

 Dae su 1827 a su  1833 at istudiadu retòrica e filosofia in su seminàriu tridentinu de Casteddu, in ue at cunsighidu su diploma de Maistru de sas  Artes. A 18  annos s’est marcadu a sa facultade de Giurisprudèntzia de s’Universidade de Casteddu, in ue at mustradu semper insuferèntzia pro su clima rìghidu e tancadu chi caraterizaiat s’ambiente acadèmicu. Cando, a pustis de duos annos, at otentu su   bacalaureadu, at lassadu s’Universidade e s’esr retiradu in Collinas pro istudiare a contu suo.

Republicanu de ideas, at cumintzadu s’atividade de giornalista in cuntierra cun intelletuales medas monàrchicos e cunservadores.

At cumintzadu a èssere connotu meda a primos de su 1848, a pustis de sos eventos chi ant sighidu   sa fusione cun su Piemonte, cun s’abolitzione de sos istitutos autònomos antigos de su Regnum Sardiniae e cun s’aprovatzone  de s’Istatutu Albertinu: Tuveri est istadu unu de cuddos chi ant cunsideradu custas detzisiones  –e galu in antis sa legge “de sas cungiaduras” e su riscatu de sos fèudos a costas de sas populatziones- faddinas mannas chi diant àere agraviadu sas cunditziones econòmicas e sotziales  de  Sardigna, incausende sa ruina de su mundu agru-pastorale. Dae cue sa crìtica sena dolu a sa polìtica atzentradora e colonialista de su Piemonte.

In su 1850 at fundadu in Casteddu sa Gazzetta Popolare in ue at sighidu sa cuntierra antigiobertiana atachende s’“Indicatore sardo” de  frades Martinis, Micheli e Antoni, meres e collaboradores de cussu giornale monàrchicu e giobertianu. In su mese de freàrgiu  de su 1949 issos aiant iscritu artìculos violentos contra a Mazzini e a sos republicanos; Tuveri aiat rispostu in manera polèmica cun su pamphlet “Specifici di G. B. Tuveri contro il codinismo a 24 centesimi”.

Tuveri 4totu sas èpera

Est istadu un’ esponente de su cattolighèsimu federalista, e l’ant elèghidu diputadu pro duas bias in su Parlamentu Subalpinu,   in ue at gherradu contra a  sa fusione de sa Sardigna cun sos territòrios piementesos, e est istadu in contrapositzione manna con Vincenzo Gioberti pro sas positziones suas antirepublicanas e antimazzinianas.

 In su 1871 at leadu sa ghia de su Corriere di Sardegna. Sìndigu de Forru (18701887) nd’at propostu su càmbiu de su nùmene  in Collinas. Cussigeri provintziale in Casteddu,   at gherradu contra a su tzentralismu de su  Rennu de Sardigna, pedende prus autonomia, mescamente fiscale, pro sas comunas minores.

A livellu istatale, amigu de Cattaneo e de Mazzini, at pesadu in su 1867 sa chistione sarda, promovende  unu riscatu de s’Ìsula e de su pòpulu sardu contra a un’Istadu tzentralista e opressivu.

At iscritu òperas medas de caràtere polìticu, giurìdicu e filosòficu. Dae su 1990 a su 2002 s’Assessoradu de s’ istrutzione pùblica de sa Regione Autònoma de Sardigna at promòvidu s’imprentadura noa de sos traballos suos, editore Carlo Delfino, cun una presentada de Norberto Bobbio.

Ligàmenes:

https://it.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Battista_Tuveri

http://truncare.myblog.it/2013/08/04/in-ricordo-di-giovanni-battista-tuveri-5554244/

Bibliografia:

  • Saggio sulle opinioni politiche del sig. deputato sardo Giovanni Siotto Pintor, Torinu, Tipografia G. Cassone, 1848.
  • Specifici contro il codinismo, Casteddu, Tipografia Arcivescovile, 1849.
  • Del diritto dell’uomo alla distruzione dei cattivi governi. Trattato teologico-filosofico, Casteddu, Tipografia Nazionale, 1851.
  • Il governo e i comuni, Casteddu, Tipografia Nazionale, 1860.
  • Esazioni e compulsioni, Casteddu, Tipografia A. Timon, 1861.
  • La questione barracellare, Casteddu, Tipografia A. Timon, 1861.
  • Della libertà e delle caste, Casteddu, Tipografia del Corriere di Sardegna, 1871.
  • Sofismi politici, Nàpule, R. Rinaldi e G. Sellitto, 1883.

Imprentadura noa

  • Tutte le opere, 6 voll., Tàtari, C. Delfino, 1990-2002. B’at:
  1. Il veggente; Del dritto dell’uomo alla distruzione dei cattivi governi, cuidadu dae Aldu Accardo, Lutzianu Carta, Bustianu Mosso; presentada de Norberto Bobbio, 1990.
  2. Della libertà e delle caste; Sofismi politici, cuidadu dae Maria Corona Corrias e Titu Orru, 1992. .
  3. Opuscoli politici. Saggio delle opinioni politiche del signor deputato sardo Giovanni Siotto Pintor; Specifici di Gio. B. Tuveri contro il codinismo, cuidadu dae Giròminu Sotgiu , 1991.
  4. Il governo e i Comuni; La questione barracellare, cuidadu dae Larentu Del Piano e Giuanne Frantziscu Contu, 1994.
  5. Scritti giornalistici. Questione sarda, federalismo, politica internazionale, questione religiosa, cuidadu dae Larentu Del Piano, Giuanne Frantziscu Contu e Lutzianu Carta, 2002.
  6. Per la vita e i tempi di G. B. Tuveri e altre opere, cuidadu dae Antoni Delogu, 2002.

 

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *