de Salvatore Serra
Su nuraghe Nolza s’agatat in su cumonale de Meana, in unu montigru ischistosu chi si narat Cùcuru Nolza. Est su monumentu de sos tempos de sos nuraghes prus de importu in su giassu chi l’agasàgiat, in sa regione istòrica de sa Barbàgia de Belvì, e si distinghet pro importàntzia e monumentalidade in una superfìtzie montigrosa de unos 100 km cuadrados. Su sistema territoriale in ue l’ant fraigadu in s’edade mesana de su brunzu est inserradu dae s’invasu idrogràficu de sos rios Araxisi e Maiori chi rugrant sos territòrios de Atzara, Meana e Samugheo. In totu b’at 18 nuraghes (5 cumplessos e 13 cun una turre ebbia), 8 insediamentos sena nuraghe e una tumba de gigantes. Custos monumentos a s’ispissu si pesant in su cùcuru de unu montigru, a bias colende a faca a unu riu, a distàntzias chi pagas bortas sunt prus pagu de unu chilòmetru s’unu dae s’àteru. Sunt fràigos chi non semper s’agatant in su territòriu de Meana, ma semper e cando comùnicant a pare gràtzias a caminos rurales postos in su matessi tretu de àndalas antigas neo-eneolìticas.
In su de su Nuraghe Nolza ant cumintzadu a fàghere chircas de iscavu archeològicu in su 1994, cando nche fiat galu interradu de su totu, e sos datos relativos a su fràigu, a sa frecuentatzione e a sos interventos de restruturatzione sunt istados cunfirmados dae sa letura de sas istruturas muràrias. Sos primos iscavos ant bogadu a pìgiu unu bastione poderosu cuadrilobadu chi inserrat una turre arta meda. No est galu craru si su bastione tzentrale siat istadu inghiriadu dae un’antemurale, ma in càmbiu est segura sa presèntzia, a fùrriu, de una bidda chi galu non s’ischit de pretzisu cantu fiat manna (forsis 1,5-2 ètaros). In s’istrutura cuadrilobada b’at àpidu in su tempus unos cantos acontzos, e sa prima fase de s’insediamentu est istada in parte cuada dae sos interventos chi bi sunt istados a pustis; custa est una de sas resones pro sa cale non tenimus una connoschèntzia pretzisa de sas istrutururas chi formaiant su nuraghe in su mamentu prus antigu relativu a su Brunzu Mèdiu radadìu (pagu prus o mancu XV-XIV sèculus a. C.). Giai in su tempus de sos nuraghes s’istrutura at tentu unos cantos fraigòngios a nou chi nch’ant giutu a su de prenare de su totu una de sas turres, serrende sas archibuseras e s’iscala chi nche giughiat a su terratzamentu de subra.
In su cumplessu s’istrutura de su cuadrilobadu si presentat unu pagu asimmètrica e cun una forma unu pagu trapetzoidale, pro more de su su fatu chi su monumentu s’est adatadu a su montigru in ue istat. Su nuraghe l’ant fraigadu pro 2/3 de s’artària sua cun crastos de ischistu pagu traballados e postos a muru gurdu, cando chi pro su terratzamentu ant impitadu contzos de trachite polìcroma traballados a primore.
Leave a comment