Su finlandesu (endònimu: suomi [ˈsuo̯mi] i o suomen kieli [ˈsuo̯meŋ ˈkie̯li]) est una limba uràlica de sa branca fìnnica, chi lu faeddant su prus de sos chi istant in Finlàndia e sos de etnia finlandesa chi s’agatant in logu istràngiu. Est unu de sos duos idiomas ufitziales de s’Istadu (s’àteru est s’isvedesu). In Isvètzia siat su finlandesu siat su meänkieli (chi tenet bastante cumprensibilidade a pare cun su finlandesu) sunt minorias linguìsticas reconnotas in manera ufitziale. Sa limba kven (chi, che a su meänkieli, tenet cumprensibilidade a pare cun su finlandesu) la faeddat, in sa contea norvegesa de Troms og Finnmark, unu grupu minoritàriu de orìgine fìnnica. Dae su 1995 su finlandesu est limba ufitziale de ‘Unione Europea.
Su finlandesu non teniat peruna ufitzialidade in su tempus de sa dominatzione isvedesa, chi est durada finas a su 1809. A pustis de sa nàschida de su Granducadu de Finlàndia, e pro more de su movimentu natzionalista Fennoman , s’idioma at tentu s’istatus ufitziale suo cun sa Dieta fìnnica de su 1863.
ISTANDARDIZATZIONE
Sas prescritziones de s’istandard finlandesu las dat s’Ufìtziu Linguìsticu de s’ “Istitutu de Chirca pro sas Limbas de Finlàndia”, su cale istabilit cale casta de limba cheret impitada in sa comunicatzione ufitziale. Su “Ditzionàriu de su Finlandesu Cuntemporàneu” (“Nykysuomen sanakirja” 1951–61), cun 201.000 intradas, est unu ditzionàriu prescritivu chi at definidu s’idioma ufitziale. Unu volùmene agiuntivu pro sas paràulas istràngias (“Nykysuomen sivistyssanakirja”, 30.000 intradas) l’ant publicadu in su 1991. Unu ditzionàriu atualizadu, “Su Ditzionàriu Nou de su Finlandesu Modernu” (“Kielitoimiston sanakirja”), l’ant publicadu in forma eletrònica in su 2004 e in pabiru in su 2006. Una grammàtica descritiva ( “Grammàtica Ampra de su Finlandesu” “Iso suomen kielioppi” ) 1.600 pàginas, l’ant publicada in su 2004. B’at finas unu ditzionàriu etimològicu, “Suomen sanojen alkuperä”, publicadu in su 1992–2000, e unu manuale de limba cuntemporànea (Nykysuomen käsikirja).
S’istandard l’impitant in sos testos ufitziales, e est sa casta de limba chi insinnant in sas iscolas. Sa forma sua faeddada l’impitant in sos discursos polìticos, in sos notitziàrios, in sos tribunales e in àteras situatziones formales. Belle totu sas òperas editoriales sunt in istandard.
(sa redatzione)
Leave a comment