Su cumplessu nuràgicu de Noddule

                              de Salvatore Serra

Su  cumplessu nuràgicu de Noddule  est unu giassu archeològicu chi s’agatat in su territòriu de Nùgoro.  Postu  in sa SS 389 chirru a Orune-Bitzi, dòminat un’àrea de “Sa Serra”, in localidade “Su Linnamene”. Tenet una variedade manna de monumentos, e duncas si podet pensare chi custu tretu at cumintzadu a èssere antropizadu dae antigòriu. In s’intrada b’at duos chircos mannos megalìticos e lìnias mannas de murallones;  colende in cue si podet mirare un  nuraghe mannu trilobadu formadu dae bator turres e una corte tzentrale (chi duas de sas turres segundàrias sunt imbaradas a cussa  printzipale),  unu pinnetu mannu de  10 metros de diàmetru chi in orìgine teniat una bòveda a  cùpula farsa e chi presentat un’intrada particulare cun unos cantos seidòrgios e un’abbamanu sacru, unu santuàriu de su cultu de sas abbas  cun una bena sacra ùnica in su gènere suo pro more de una cùpula particulare (thòlos) formada dae blocos de trachite polìcroma traballados in manera perfeta, cun s’ùrtimu aneddu chi tenet  una frunidura a ispiga o ispina de pische (chevron) e un’incavu a forma de ogru in su  contzu de mesu.

In sa  base de su nuraghe  b’at tres pinnetos  a pranta retangulare de su tempos de sos romanos torradas a bogare a pìgiu. In su terrinu privadu chi b’est a curtzu, a unos chentos metros,  si podet lòmpere  a sa  Tumba de sos Gigantes, istudiada dae Editta Castaldi in s’agabbu de sos annos  ’50, cumintzu de sos annos ’60.

Pustis, sos iscavos printzipales los at fatos  Ercole Contu in su 1961 e in su 1962,  cando at imbènnidu su pinnetu tundu mannu e sa bena sacra. Sa bena at torradu “bìculos  de tzeràmica pùnicu-romana, ellenìstica e etruscu-campana”. A curtzu a sa bena  ant imbènnidu finas  “una lugherra de su sèculu III i.C.”.  Sigomente sa bena est galu ativa, si podet pensare chi siat funtzionende sena pasu  dae cando l’ant fata finas a oe. Sa tècnica interna de su traballu a resega de sos contzos  de trachite est sa matessi chi si podet iscumproare in àteras benas o putzos sacros nuràgicos, e duncas si podet datare in unu  tempus chi andat  dae su 1200 i.C. a su  1000 p.C.

In su 2008 s’ùrtimu interventu de iscavu l’at fatu Giovanna Còngiu pro sa  Suprintendèntzia de Tàtari e Nùgoro a pustis de unos cantos interventos clandestinos  in sa bena sacra; sa proa de iscavu l’ant fata in intro de  s’àrea sacra chi inghìriat sa bena  e at permissu de bogare a pìgiu su perìmetru de su temenos (sa tancadura sacra de su santuàriu), un pamentu fatu a impedradu e ambientes tzirculares in intro de s’àrea sacra, chi si podent interpretare comente pinnetos de sos preìderos o butegas  ligadas a su sacru comente in àteros cuntestos santuariales nuràgicos.

Nointames s’importàntzia sua, a pustis de belle 60 annos de abbandonu chi su birde aiat cuadu  sos monumentos, e a parte unos cantos inreventos isporàdicos de innetaduta dae bandas de assòtzios locale, sceti dae su primu de  abrile de su 2018 su giassu, torradu a nou, est abertu a su pùblicu in forma ufitziale,  cun unu servìtziu de bìsitas ghiadas.