Sistemas de tradutzione automàtica

                 de Salvatore Serra

Dae unu pagu de tempus  a custa ala unas cantas aziendas tecnològicas sunt proponende sistemas integrados  de tradutzione, dopiàgiu e arràngios de vìdeos chi, moende dae  unu filmadu in ue  una pessone est faeddende,  permitint de nde bogare a campu unu eguale in ue cudda pessone etotu espressat sos matessi cuntzetos faeddende in un’àtera limba. Sunt ainas pràticas  e bastante econòmicas pro s’impitadore finale, ma sa funtzionalidade issoro semper prus manna e sa popularidade issoro ant sugugiadu unu dibàtidu parallelu subra de sos perìgulos chi ìmplicant. Sa chistione no est sceti chi bi podet àere  abusos e impreos no autorizados, ma finas su fatu chi a bellu a bellu podet bènnere mancu su bisòngiu de imparare limbas noas  si non  pro  resones ispetzìficas de istùdiu.

Sa duda est chi su de ispainare programmas de intelligèntzia artifitziale  aplicados a sa tradutzione vocale podat minimare sa gana de imparare sas limbas. Samsung, pro nàrrere,  est proponende  una funtzione de tradutzione istantànea de sas  telefonadas in su tzellulare. In cabudanni Spotify at incaminadu cun OpenAI, s’azienda produtora de  ChatGPT, unu progetu isperimentale de tradutzione vocale de sos podcast in àteras  limbas mantenende sas boghes originales de sos presentadores.

Sos sistemas prus reghentes de tradutzione automàtica de sas boghes sunt possìbiles pro more de su fatu chi b’at àpidu unu megioru mannu de s’intelligèntzia artifitziale, mescamente pro su chi pertocat  sos protzessos de “machine learning”, est a nàrrere sas atividades  de imparòngiu  de sos elaboradores pro mèdiu de sos datos. Duncas custos sistemas funtzionant bene meda cun sas limbas chi lis narant “a disponibilidade arta de resursas”, comente s’inglesu ma finas s’italianu, chi b’at cantidades mannas de datos. In tames funtzionant prus pagu bene, pro nàrrere, cun limbas africanas  comente su swahili o limbas indoàrias comente s’urdu. Sunt idiomas chi los faeddant   chentinas de milliones de pessones in su mundu, ma sunt ispainados pagu  in formadu digitale. Sa mancàntzia de datos tenet un’efetu negativu  in sa disponibilidade e  in  sa calidade  de sas tradutziones dae custas limbas otentas  pro mèdiu de programmas  de intelligèntzia artifiziale, chi in prus sunt impitados  finas in situatziones  dìligas  a beru, comente sa tradutzione de testimonias  de chie pedit asilu o de pessones in cuntestu de gherra.

Sena l’assotziare in manera direta a s’ispainamentu de sos  sistemas di tradutzione e dopiàgiu pro mèdiu de programmàrios  de intelligèntzia artifitziale, sa revista “The Atlantic” at singioladu unu minimòngiu reghente in su nùmeru  de pessones chi istùdiant limbas istràngias  in unos cantos paisos otzidentales. In sos  Istados Unidos sunt minimadas de su 29,3 pro chentu dae su 2009 a su 2021. In Austràlia sa cantidade  de istudentes de sas superiores chi istudiaiant una limba istràngia in su 2021 est istada sa prus bassa de semper (8,6 pro chentu). E in Corea de su Sud e Zelanda Noa sas  universidades sunt serrende  sos dipartimentos de frantzesu, tedescu e italianu. Finas sa connoschèntzia de s’inglesu at minimadu in mesu de sos giòvanos, cunforma a unu raportu de EF Education First, una sotziedade internatzionale chi ammàniat cursos de limba inglesa e cuncàmbios  culturales in totu  su mundu.

Indipendentemente dae sos fatores diferentes chi diant pòdere crarire su fenòmenu, in mesu de sos cales sa serrada de sas iscolas cando bi fiat sa  pandemia e su minimòngiu de sos finantziamentos a sos programmas  de matèrias umanìsticas, pessones medas non sunt imparende limbas noas   in unu mamentu istòricu singiadu dae sa disponibilidade manna de ainas  chi permitint de las faeddare sena las connòschere.

Unu de sos perìgulos prus mannos in sa  prospetiva de unu mundu in ue si impitant sas limbas  istràngias  sena las istudiare est a las cunsiderare totus echivalentes: chi est una manera meda redutiva de las cunsiderare.   Prus de unu sèculu a como,    agiuende  a definire su cuntzetu  modernu de relatividade linguìstica, linguistas che a Wilhelm von Humboldt in antis e Edward Sapir e Benjamin Lee Whorf a pustis aiant teorizadu chi sa limba no est sceti unu mèdiu de trasmissione de su pensamentu, ma finas una manera de interpretare sa realidade etotu. A imparare una limba noa cheret nàrrere, dae medas puntos de bista, a imparare una manera noa de bìdere su mundu e de pensare.