– de Sarvadore Serra –
Aligi Sassu, pintore e iscultore de gabbale, fiat nàschidu in Milanu su 17 de trìulas de su 1912, dae Lina Pedretti, originària de Parma, e Antoni Sassu, sardu, chi in su 1894 fiat istadu unu de sos fundadores de su Partidu Sotzialista Italianu in Tàtari e in su 1896 si nche fiat tramudadu a Milanu. Su babbu de Aligi, amigu corale de Carlo Carrà, l’aiat giutu in su 1919, cando teniat 7 annos ebbia, a s’ “Esposizione Nazionale Futurista ” in sa Galleria Moretti de Palazzo Cova, in ue si reuniant sos futuristas prus de importu e sas levas noas de custu movimentu artìsticu.
A cumintzos de su 1921 sa famìlia est recuida a Sardigna, a Tiesi, in ue Antoni at abertu una butega. In ie Aligi at frecuentadu s’iscola elementare e at connotu pro sa prima bia sos caddos, chi ant a èssere su sinnu de s’òpera artìstica sua, e sos colores allutos de sa Sardigna chi ant a ispicare semper in sas pinturas suas. A pustis de tres annos sa famìlia si nche’est torrada a tramudare a Milanu, e inoghe Aligi at mustradu galu de prus s’interessu suo pro sa letura e s’arte futurista.
In su 1925, cun sa famìlia chi oramai teniat problemas finantziàrios, at dèpidu lassare s’iscola. In unu primu tempus at fatu a dischente in la Pressa, un’ofitzina litogràfica. S’annu a pustis at cumintzadu a agiuare unu decoradore murale. In su matessi tempus, andende a sas serales, est resessidu a cumpletare sos istùdios. In pare cun s’amigu e disinnadore futurista Bruno Munari, s’est presentadu a Filippo Tommaso Marinetti, fundadore de su Futurismu. Custu addòviu est istadu profetosu: in su 1928 Marinetti l’at cumbidadu a leare parte cun sas òperas suas in sa Biennale de Venezia.
A pustis de pagu , in pare cun Bruno Munari, at iscritu su Manifesto della Pittura “Dinamismo e riforma muscolare” (chi l’ant a publicare petzi in su 1977), leende comente fundamentu sa rapresentatzione de formas dinàmicas anti-naturalìsticas. In cussos annos, gràtzias a sos amigos de su babbu, at pòdidu connòschere bene sas òperas de Boccioni, de Carlo Carrà, de Gaetano Previati, de Giandante X (gasi li naraiant a paranùmene a Dante Persico) e de Giuseppe Gorgerino, e a bias s’est ispiradu a issos in sas pinturas suas. At istudiadu Picasso, Diego Velázquez e su nudu plàsticu. Est de custos tempos L’Ultima cena, sa pintura chi sintetizat s’arte de Aligi Sassu e, in sos bestires modernos de sos personàgios e in s’ambientatzione urbana, annùntziat su chi at a èssere s’istile suo venidore.
Intre su 1927 e su 1929 at pintadu mescamente cuadros minores chi a s’ispissu teniant comente tema s’isport, sas indùstrias e sas màchinas. Sunt nàschidos, tando, Ciclisti, I minatori, L’operaio, Pugilatori e gli Uomini rossi. Cun Filiberto Sbardella, Giacomo Manzù, Nino Strada, Candido Grassi, Giuseppe Occhetti e Gino Pancheri, in su 1930, est resessidu a ammaniare in Milanu sa prima mustra sua de importu, retzensida fintzas dae Carlo Carrà. In su 1934 est istadu pro unos tres meses in Parigi (in rue Elisée des Beaux Artes) istudiende meda sas òperas de Matisse, Théodore Géricault, Delacroix, Cezanne e sos cuadros de sos pintores de s’800 espostos in su Louvre.
