de Luisu Wittgenstein
Est passada a s’istòria comente una de is peus “gherras de s’istandard”. No, non so chistionende de comente si depet iscrìere su sardu (si diat a pràghere, annò?) e nemmancu si is grafemas x, dh, ç, k, th, potzant èssere bonos pro inditare is fonemas sardos. Oe non amus a chistionare de su fatu chi unu faeddu potzat èssere iscritu cun una -i o una -e a s’agabbu e non amus a arresonare a pitzus de su fatu chi sa pròpiu paràula potzat èssere iscrita in una, tres, deghe o treghentos maneras diversas.
“In ue est s’ispàssiu si non di podimus pigare a faeddos malos chistionende de limba?” – si diais a pòdere preguntare dudosos. Non b’at problema, oe si podimus chircare is mamas e is sorres chistionende de VHS vs. Betamax:
«Su Betamax est meda mègius, sa calidade de s’immàgine est prus toga meda!» «Tziti·ti! Faulàrgiu! Su VHS si bidet a sa pròpia calidade e est prus baratu!» «Malaitu sias tue e sa JVC chi at imbentadu cuss’istandard! Su Betamax est essidu prima e in prus sa casseta est prus pitica e lèbia!» «Fìgiu de bona fèmina! Dd’ischint totus chi a tie ti pagat sa Sony pro nàrrere custas catzadas! Si no esseret pro su VHS is film XXX ddos donaiant isceti in is tzìnemas pro mannos. E tue ge dd’ischis cantu est importante sa X pro sa majoria de is sardos!»
Paret cosa de iscimpros custa cuntierra, beru? Epuru intre is annos ’70 e ’80 unu muntone de gente b’at pèrdidu tempus leghende e iscriende cosas aici in revistas e giornales (sa retza non bi fiat ancora, gràtzias a Deus). E, intre deghe o binti annos ant a pigare pro tontos (o chi andat bene pro macos) cussos chi oe cuntierrant sena sentidu perunu a pitzus de lìteras, formas e cosas aici. Pagu male, est una cosa normale in cada si siat protzessu de istandardizatzione.
Ma carchi cosa dae sa gherra a intre de VHS e Betamax dda podimus fintzas imparare:
- Mancari s’istandard tecnicamente prus avantzadu fessit su Betamax, sa gherra dd’at binta su VHS.
- At bintu s’istandard chi s’est impreadu de prus, non cussu chi at pagadu prus publitzidade o at fatu prus carràrgiu.
- At bintu un’istandard isceti, ca a nde tènnere prus de unu de istandard pro fàghere sa pròpiu cosa non serbit a nudda e non cumbenit ca costa su dòpiu.
- Su VHS at bintu ca sa JVC chi dd’at imbentadu, dd’at cumpartzidu cun àteras aziendas, ponende impare sa gente e non partzende·dda. Sa Sony chi pensaiat de èssere sa prus toga, at cumintzadu a sola e a sola est abarrada e sa gherra dd’at pèrdida.
- In VHS si podiant agatare unu muntone de films, medas de prus de su Betamax. Non at bintu s’istandard chi “praghiat de prus a sa gente”, ma cussu chi teniat prus traballos e produtzione.
- In VHS si podiant bìdere is films porno, e s’ischit ca a sa gente di praghet a chistionare de coddòngiu.
E immoe podimus torrare a sa gherra pro s’istandard de iscritura de su sardu.
Leave a comment