-de Sarvadore Serra-
B’est s’istereòtipu chi sos sardos non sunt bonos a fàghere impresa. B’est sa realidade chi nos mustrat su contràriu.
Est giustu, pro nàrrere, a ammentare s’ingenieri Giuanne Antoni Porcheddu, nàschidu in Ìtiri a medade de s’Otighentos, “re de su tzimentu armadu”. Issu, in sos tempos suos (s’època de Giolitti e sos primos 15 annos de su perìudu fascista) at tentu un’importu mannu in su campu de s’imprenditoria edilìtzia, in cussa època ligada in manera astrinta a s’indùstria manna chi fiat naschende.
Sa vida umana e professionale de s’ing. Porcheddu est interessante a beru: nos faghet pessare a sas istòrias personales de cussos magnates nordamericanos de s’indùstria e de sa finàntzia bènnidos dae su nudda e devènnidos poderosos e famados gràtzias a s’intelligèntzia issoro, a s’ atzudesa, a sa firmesa, a sa bògia de si sacrificare e… a su sensu de sos afares.
Giuanne Antoni Porcheddu est nàschidu in Ìtiri su 26 de làmpadas de su 1860 e si nch’est mortu in Torinu su 17 de santugaini de su 1937. Non fiat de famìlia rica. Su babbu fiat maistru de muru e, cando non cando, faghiat a imprendidore; ma si nch’est mortu in antis de su tempus, e gasi etotu sa mugere, lassende a Giuanne Antoni, galu minore, sena un’istrutzione adeguada e cun pagu prospetivas.
De su pitzinnu si nde sunt interessados sos custrintos, incaminendeˑlu a su traballu chi fiat istadu de su babbu. Issu, pustis, si nch’est tramudadu a Tàtari, in ue at fatu a maniale in su fràigu de su Palatzu de su Cussìgiu Provintziale. Ma, in s’ìnteri chi sos cumpàngios suos, in sas oras lìberas, pessaiant petzi a s’ispassiare, issu istudiaiat a contu suo cun s’idea de tènnere sa lissèntzia tècnica inferiore. Cunsighidu custu primu tìtulu, cun s’agiudu de unos cantos custrintos e gràtzias a unu sussìdiu minore de s’Amministratzione Provintziale, at pòdidu frecuentare, mancari aeret giai 20 annos, s’Iscola Tècnica Superiore, setzione de Fìsica e Matemàtica, e at otentu su Diploma relativu. Reconoschende sas capatzidades suas, sa Provìntzia l’at dadu una bursa de istùdiu pro frecuentare su primu annu de Ingenieria in s’Universidade de Pisa. Dae cue est coladu a Torinu, in ue at frecuentadu s’Iscola de Aplicatzione pro Ingenieris, leendeˑsi sa làurea in Ingenieria Tzivile in su 1890.
Issu fiat cumbintu chi s’indùstia edilìtzia non podiat progredire e non si podiat afirmare sena s’agiudu de s’eletrotècnica, una sièntzia chi tando fiat cumintzende s’evolutzione istraordinària sua; duncas at sighidu sos istùdios fintzas in cussu campu e, in su giru de un’annu (1891), s’est laureadu ingenieri eletrotècnicu. Ghiradu a Sardigna, aiat sa possibilidade de intrare in s’Amministratzione de sas Minas, ma bi cheriat sa làurea in ingegnieria industriale. Tando est torradu a Torinu: in un’annu at fatu sos cursos universitàrios e at superadu sos esàmenes chi bi cheriant pro otènnere sa de tres làureas. Fiat su prelùdiu de unu cursus honorum lugorosu de progetista e costrutore.
Su mèritu prus mannu de s’ing. Porcheddu est istadu su de àere connotu e fatu connòschere pro primu, in su territòriu de s’Istadu, s’importàntzia de sa tècnica costrutiva de su cunglomeradu de tzimentu armadu. Fintzas a tando sos fràigos fiant fatos de istruturas verticales portantes in muradura prena (matones o blocos de pedra ligados cun malta de tzimentu) e de bòvedas e cobertas imbaradas a traves de linna o de ferru. Su cunglomeradu de tzimentu armadu cun profilados de ferru afortidos cun istafas apòsitas at rivolutzionadu sos mòdulos costrutivos e at dadu un’impulsu innovativu forte a s’evolutzione urbanìstica e istraordinària chi b’est istada in Europa dae s’agabbu de s’Otighentos a sas primas dècadas de su Noighentos.
Ma in su territòriu de s’Istadu nemos nde cheriat s’intesa. Belle gasi, in su 1896, mancari sos custrintos, sos amigos e sos collegas esserent contràrios, nd’at leadu sa rapresentàntzia esclusiva pro s’Itàlia setentrionale. Issu, a pustis chi s’aiat leadu sa de tres làureas, aiat abertu in Torinu un’istùdiu tècnicu – professionale paris cun un’àtera pessone. Ma a pustis de pagu tempus custa pessone, pagu cumbinta de sa valididade de sa tecnologia noa de su tzimentu armadu, aiat abbandonadu s’impresa, lassende a su collega sardu totu sa responsabilidade de sa gestione de sa sotziedade. Sos resurtados sunt istados bonos a beru e, in su giru de pagos annos, s’ing. Porcheddu est devènnidu su mere de su setore, in antis in Torinu e Gènova, pustis, in Milanu, in su Vènetu, in Roma e in Sitzìlia.
Sos resurtados bonos de s’atividade sua in òperas diversificadas (edilìtzia abitativa pùblica e privada, edilìtzia industriale, edilìtzia de servìtziu e viària, pontes e viadutos), l’ant dadu una fama enorme e l’ant fatu tènnere unu muntone de reconnoschimentos (in mesu de sos cales, su diploma de Cavalieri a su Mèritu de su Traballu in su 1914). Narant chi si non b’esseret istada sa prima gherra mundiale, e, a pustis, su fascismu, li diant àere dadu fintzas sa nòmina vitalìtzia a Senadore de su Rennu.
In mesu de sas òperas de Porcheddu b’at de ammentare: in Genova, sos silos granàrios monumentales, sos “Mulini Alta Italia”, sas domos prus importantes de via XX Settembre, su mercadu orientale, sas banchinas vinìculas, su palatzu de sa “Nuova Borsa”, sas “Scuole di Arti e Mestieri”, s’ “Albergo Popolare”; in Millesimo, su ponte in su Bòrmida; in Pàdova, su ponte de s’istatzione; in Milanu, sas chisterras de su “Castello Sforzesco”; in Rovigo, su Teatru munitzipale; in Torinu, sos fràigos prus de importu de sa bidda e de su fùrriu, tres pontes in sa Dora, sa chisterra pro s’acuedutu munitzipale, sos “Magazzini Generali Piemontesi”, sas “Scuole di Arti e Mestieri”, sa “Scuola Vittorio Alfieri”, su garàgiu mannu pro sos trenos, sa retenta de su Po, su palatzu istàbile de su “Giornale”, su “Stadium”; in Venètzia, sa ricostrutzione integrale de su campanile de “Piazza San Marco”, rutu totu in unu in su 1902 pro unu tzedimentu de sas fundatziones; in Roma, su teatru Apollo, s’ “Istituto sperimentale per esplosivi”, su ponte “Risorgimento” in su Tèvere cun un’arcu a chentu metros;
Sa sotziedade ghiada dae Porcheddu fiat una de sas impresas edilìtzias mègius organizadas in s’Istadu italianu. In prus de sa sede printzipale, teniat medas filiales. Bi traballaiant deghinas de ingenieris e tècnicos e una retza manna de agentes e rapresentantes ispartos in totu su territòriu de s’Istadu. B’aiat duos setores distintos ma ligados a pare: su de sa progetatzione e su de sa posta in òpera.
Totu est documentadu in un’ “Archivio Porcheddu” chi s’agatat in su Politècnicu de Torinu. Dae unu pagu de tempus, unos cantos istudiosos de istòria de sa tècnica e de s’architetura ant cumintzadu a fàghere chircas sistemàticas: fintzas a como b’at essidu 385 “dossiers” mannos cun sas pràticas relativas a unas 2.600 òperas mannas fatas cun su sistema de su cunglomeradu de tzimentu.
Belle gasi, si pregontamus a sa gente chi fiat Giuanne Antoni Porcheddu, in pagos nos ant a torrare imposta. Issu puru vìtima de su negatzionismu istòricu sardu? Isperemus chi nono!
Leave a comment