– de Sarvadore Serra –
Non b’at nudda de iscontadu in sa vida. Mancu in sa vida de sas limbas. In su 2012 pariat chi su sardu si fiat incaminende in s’àndela ditzosa de sa polìtica linguìstica. Oe, in su 2015, amus fatu passos de gigante… a dae segus. Pro si rèndere contu de comente sunt cambiados sos tempos, bastat a si torrare a lèghere sos interventos in sa cunferèntzia annuale chi tres annos a como sa Regione Sarda aiat ammaniadu in Aggius. Unu est su chi Sarvadore Serra aiat fatu pro faeddare de tradutziones…
——————————————————————————————————
In su recùperu de sa limba sarda, e, duncas, in custa gherra de su movimentu linguìsticu, est fundamentale su traballu de tradutzione in sardu dae àteras limbas. Unu si podet dimandare: pro ite? ite bisòngiu b’at? no est mègius a iscrìere diretamente in sardu? Eja, custu non si podet pònnere in dudas. Est giustu e ùtile a espressare deretu in sardu su chi nos intendimus in sa mente e in su coro. Bene bènnidos sos poetas, e sos romanzieris, e sos giornalistas in sardu. Deo, pro nàrrere, pesso, e faeddo, e iscrio, diretamente in sardu. B’at, però, unu fatu.
Dae cando amus pèrdidu s’indipendèntzia, a sa limba nostra l’ant negadu, pro sèculos, s’impreu iscritu generalizadu. Si permitiant sas poesias o sos testos religiosos, ma si proibiant, pro nàrrere, sa redatzione de leges e regulamentos, o s’iscritura de òperas literàrias de importu comente sos romanzos. In catalanu, ispagnolu, italianu si podiat fàghere totu. In sardu petzi pagas cosas. E tando s’est creada sa diglossia. Una diglossia chi unu tempus non bi fiat.
Una manera pro pònnere remèdiu a custa situatzione est a bortare in sardu dae àteras limbas. Ca est gai chi su sardu si cunfrontat cun sas funtziones prus elevadas de s’espressione linguìstica, e devet agatare, in sesi, sa solutzione pro rèndere cale si siat semantema. Tenimus esempros de gabbale. Sos romanos antigos ant afortidu sa limba issoro faghende tradutziones dae su gregu. Sos italianos ant irrichidu sa limba issoro faghende tradutziones dae su latinu. In Sardigna sunt pagos sos esempros de custa casta.
Unu, importante meda, est su de Ioan Mateu Garipa; isse fiat unu pride orgolesu chi, in su 1627, at publicadu un’opera religiosa chi si narat “Legendariu de santas virgines et martires de Iesu Christu”; est sa tradutzione in sardu dae una limba chi tando, pro nois, fiat pròpiu istràngia, s’italianu; custa òpera, publicada in Roma, at tentu s’imprimatur de s’autoridade eclesiàstica.
E est custa àndela chi est sighende, in s’època presente, sa limba nostra. E, in custu tempus nostru, eja, est una cosa bona a bortare dae s’italianu. Ma est galu mègius a bortare dae limbas de foras de Itàlia. Est importante a beru chi su sardu intret in cuntatu, pro mèdiu de sa tradutzione, cun limbas che a s’inglesu, su catalanu, s’ispagnolu,su tedescu e totu gai.
Tando, podimus èssere petzi cuntentos de su fatu chi sa Regione sarda est agiuende in manera cuncreta sos editores a bogare a campu tradutziones de sos clàssicos de sa literadura internatzionale. Su traballu est cumintzadu dae pagos annos cun resurtados bonos a beru. S’isperu est chi si sigat in custa àndela. E s’isperu est finas chi, cun custu traballu, si intret in sas iscolas.
A custu puntu, e cungruo, mi benit a conca su chi s’istudiosa galitziana Teresa Barro at iscritu in su 1986 in sa rivista “Limbas”: “nos paret importante su de bortare, in s’iscola, òperas intreas, poemas intreos, romanzos intreos e non cantos ebbia, chi non permitint de intrare in s’ispìritu de sas limbas nen de las manizare cun ispiratzione e arte, tenende in contu sos istados de sos iscolanos e movende dae sa limba issoro, e dae sa capatzidade creadora sua. Si una de sas finalidades de s’educatzione est sa de isvilupare s’ispìritu crìticu pro no atzetare su chi ghetant a subra in manera interessada sos chi tenent su podere de lu fàghere, su de dare giai in s’iscola un’idea crara de su chi cheret nàrrere a bortare at a fàghere a manera chi su chi est faeddende diat cara contra a sa tradutzione mala incunsapèvole chi at a minare sa personalidade sua culturale e umana”.
Aggius, 2 nadale 2012
interventu a sa cunferèntzia regionale de sa limba sarda
Leave a comment
Traduire est importare, achirire e fintzas esportare pro tènnere una proietzione a in foras de s’ìsula nostra. Pro cussu est importante una polìtica culturale forte articulada a inghìriu de sa limba, muru chi aguantat totu sa domo de sa cultura.