Festa de Òschiri: unu progetu pro una classe dirigente "glocale" cun sa limba sarda

– de Bovore Mele –

Su CSU in Òschiri si consòlidat e dimustrat de essere egemone in su campu linguìsticu in Sardigna e custu mancari sas cunditziones generales non siant tzertu favorèvoles pro sa Sardigna e pro sa limba sua. Difatis nois oe comente ativistas linguìsticos nos depimus preguntare in pitzu de sas prospetivas de sa Sardigna e de sa limba sarda e depimus connoschere a fundu sas cunditziones econòmicas e s’isvilupu demogràficu imbeniente.

In Sardigna sas atividades econòmicas sunt prus o mancu 77% Servìtzios, 17 % Indùstria, 5% Agricultura. Pro cantu pertocat a sos servìtzios sa pertzentuale est sigunda petzi a un’àtera regione su Làtziu in ue però bi est sa capitale Roma. Si averguamus a su pesu de su Produtu Annanghidu Brutu (P.I.L. In italianu) in Sardigna est dèpidu pro su 26% a s’istrutzione, Sanidade e Impreos Pùblicu, pro su 8% a s’indùstria, pro su 6% a sas istruturas retzetivas e ristorantes, pro su 16 % a sas atividades immobiliares e costrutziones. In sa fita de s’indùstria sa petrolifera chi est de su chimbe duos (2/5) e a pustis b’est s’alimentare chi est de su chimbe uno (1/5).

Faeddende de economia bussiada (in italianu sommersa) si in Itàlia est su 20% in Sardigna est de prus est a narrere su 30%. Dae 2007 a su 2014 sos impreos sunt 53.681 unidades de mancu belle e totu in s’industria. S’iscandìgiat ca su de tres unu (1/3) de sos giòvanos sardos dae 15 annos a 34 annos sunt disocupados. Comente cuncàmbiu cummertziale chi si mudat in Produtu Annanghidu Brutu (P.I.L. In italianu) prus de su de bator tres (3/4) pertenet a sa Provìntzia de Casteddu e de custu su mesu sunt produtos petroliferos chi essint dae sa rafineria SARAS de Sarrocu.

Tenende custu passu de decrèschida de sa populatzione sarda sa demografia in Sardigna pro su 2040 at a essere costituida dae 1.400.000 abitantes, e intre 35 annos, sos traballadores efetivos ant a essere su 40% de sos de oe. In su 2050 su 40% de sa populatzione at a essere sa càscara (in italianu strato) de sos betzos cun prus de 65 annos de edade. In contu de agricoltura sarda oe su 29% sunt seminativos, pùmoras (frutteti in italianu) e bìngias, in su 1950 bi fiant 300 tratores e deghe annos a pustis bi fiant giai 5000 tratores. Oe sa produtzione agricola pro etaru est crèschida de 2,5 fias posta a pare cun cussa de su 1950. Su buscu aiat un’indighe boschivu de su 12% in su 1950 e oe nch’est a su 54%.

Tzertu ca s’Autonomia at fatu megiorare sa produtzione agricola, ma su setore tertziàriu a su 77% pro chentu acrarat totu sa debilesa polìtica e econòmica de sa sotziedade sarda de oe fintzas in contu de defensa de sa limba.

S’ùnicu datu chi in custos ùrtimos duos annos sunt positivos sunt sos ocupados in su setore agroalimentare chi ismànniant de 2000 unidades dae avèrguas fatas dae sos sòtzios agricolos. Custu datu positivu de s’agrolimentare sardu manifestat cantu giusta est istada s’ischerta de su giai  Presidente de su Sud Tirolu Durnwalder de apostare mescamente in s’agrolimentare e de pustis in s’internatzionalizatzione de sa bèndida de sos produtos industriales.

Oe s’autonomia sarda non si podet narrere chi at àpidu una grandu resèssida e cheret siguramente riformada. Ma si tenimus in mente su chi naraiat semper su leader Simon Mossa chi una classe dirigente sarda e autonomista si format cun sa limba sarda e tando sa riforma primàrgia de faghere est a istabilire in s’Istatutu de s’Autonomia de Sardigna ca sa limba sarda est sa limba ufitziale de sa Regione Sarda impreende-la in sas leges e in sos atos amministrativos est a narrere sa Limba Sarda Comuna depet essere variante ùnica ufitziale.

Pro faghere custu bi depet essere in Sardigna un’egemonia culturale de sa limba sarda e de sos sighidores suos, propriu pratichende su printzìpiu teorizadu dae Antoni Gramsci, sena si faghere assustare dae sa contrariedade chi s’Istadu Italianu at semper manifestadu contra de s’impreu de sa limba sarda.

In custu nos depimus faghere agiuare dae s’esperièntzia de sos catalanos chi in Sardigna ant una minoria issoro sa catalana de s’Alighera. In particulare cheret chi in Sardigna sos editores chi giai imprentant unu diàriu, e sunt medas, si pòngiant de acòrdiu pro faghere unu diàriu ebbia chi s’òcupet de medas argumentos comente faghet “El Punt” in Catalugna. Si tèngiat in contu fintzas de s’agiudu chi nos podent dare sos corsicanos chi ant una relatzione cun sa limba de sa Gaddura e de Tàtari.

E in ùrtimu depimus fabbricare una relatzione manna cun sa minoria albanesa in Itàlia cun sa cales amus obietivos comunes de impreu de sas limbas minoritàrias nostras in sa televisione natzionale e de insegnamentu in sas iscolas.

Difatis a pàrrere miu, ma fintzas de àteros, chi ant istudiadu su problema, sas paràula prelatinas impreadas in Arbarè (Barbagia in italianu) sunt pro su prus illiricas est a narrere sos antepassados (antenati in italianu) de sos sos sardos, de sos etruscos e de sos corsicanos fiant un’immigratzione indoeuropea arribada pro mare e pro terra dae su Nord de s’Albania a partire dae 4000 annos faghet, in ue tando esistiat sa tribù sa de sos sardiates e sa capitale issoro, sa tzitade illirica de Sarda o Surdahu, a presu de Iscutari, oe derruta, e de sa cales abarrant galu sas ruinas in un’ ìsula in intro de una bartza artifitziale mutida “Vau i Dejes”. Custa undada migratòria antiga dae su Nord de S’Albania fiat cussa de sos pelasgicos mutidos fintzas pòpulos de su mare.

Torrende a sa Festa de sa Limba Sarda de Òschiri su 26 e su 27 de Cabudanni in cue amus faeddadu de sas prospetivas de sa limba sarda, de sa variante ùnica e tando de sa Limba Sarda Comuna, e sa gente meda lòmpida dimustrat s’interessu mannu pro sa limba sarda de gente cumpetente chi interpretat una netzessidade de impreu de sa limba sarda ma fintzas de autonomia noa e prena pro sa Sardigna, in cantu, fintzas a como, petzi in pagos campos s’autonomia sarda at funtzionadu, comente pro assempru unu pagu in s’agricoltura, e imbetzes in àteros cheret a la torrare a ponnere in pee mancari cun un’idea de autonomia prus forte e federalista.

Difatis cun sos lìmites de sas leges natzionales sas àreas agricolas abbandonadas non podent essere destinadas a atividades econòmicas ca sos vìnculos non sunt fàtzile a nche los superare fintzas in sas àreas chi non sunt meda pretziadas dae su ladus ambientale. Bi cherent polìticas noas chi apostent in s’agroalimentare e in su turismu, ma custa autonomia dèbile non nos-lu cunsentit. Bi cheret una classe dirigente noa chi non faeddet petzi s’italianu, sa limba de s’Istadu, ma su sardu, comente limba de sa Regione, e s’inglesu comente limba de s’Unione Europea: custa diat essere una classe dirigente “glocal” est a narrere locale ma cun una mirada globale.

Comente faghent sos catalanos sa Regione depet disponnere chi totu sos sinniales in Sardigna depent essere in sardu, inglesu e in italianu, e in sos logos de Sardigna in ue si faeddat fintzas in catalanu, tabarchinu, gadduresu e tataresu. S’istadu italianu in Sardigna podet imbucare como a ammustrare sa debilesa sua in Sardigna cara a s’Unione Europea difatis su podere in campu linguìsticu non est su suo ebbia ma fintzas de sa matessi Unione Europea pro s’amparu de sa Limba Sarda. S’Istadu depet giai rendere contu a Bruxelles pro comente giughet sa Limba Sarda e pro custu sa relata de su CSU a su Cosìngiu de Europa serbit propriu pro ammentare ca sos tempos si mudant e su sardu non podet prus essere minispretziadu dae s’Istadu.

Fintzas pro custu Òschiri non est unu cumentzu ma est unu cunsolidamentu de su CSU in su campu de sa limba sarda chi at a sighire e at a giughere profetu a sa limba nostra impreada cun s’iscritura unitària: sa Limba Sarda Comuna.

Leave a comment