-de Giuseppe Corronca –
Su platonismu nou est sa manifestatzione ùrtima de su platonismu in su mundu antigu. In custu indiritzu filosòficu elementos pitagòricos, aristotèlicos e istòicos sunt mesturados cun su platonismu.
Fundadore de su neoplatonismu est Ammòniu Sacca, chi bivet intre su 175 e su 242 p.e.v. e no at lassadu nudda de iscritu; ma s’esponente màssimu est Plotinu, chi naschet a Licòpoli, in Egitu, forsis in su 203-204 e morit in su 269-70 p.e.v. Su discìpulu de Plotinu, Porfìriu, at regòglidu sos iscritos de su maistru in ses Ennèades.
Pro Plotinu, sa molteplitzidade, no si podet pensare sena s’unidade: «totus sos entes sunt entes in virtude de s’Unu». S’Unu est infinidu, privu de forma e de figura e si identìficat cun su Bene, de su cale faeddat Platone. Dae s’Unu naschent sas cosas moltèplitzes; s’Unu est printzìpiu de totus sas cosas ma no abisòngiat de custas cosas. Issu est èssere chi abundat e chi faghet nàschere totu, pro mèdiu de unu protzessu de emanazione (apórroia) o protzessione (próodos): custu ùrtimu tèrmine est de Proclo.
Cantu prus sos “medas” si che istèsiant dae s’Unu, tantu prus sunt imperfetos.
Essende infinidu, s’Unu est sena forma (ámorphos) e de figura (aneidos) e non podet èssere definidu pro mèdiu de atributos finidos. Plotinu afirmat difatis chi sigomente s’essèntzia de s’Unu est sa mama de totu sas cosas, issa no est niuna de cussas cosas. Cun custa manera de arresonare Plotinu dat cumentzu a cussa chi benit definida “teologia negativa”.
Pro s’emanatzionismu plotinianu, su mundu esistit pro su motivu chi s’èssere abundat meda (hyperpléres) e custa “sovrabundàntzia” de èssere non podet fàghere a mancu de nche èssire a foras e de generare. S’emanatzione est possìbile pro more de tres ipòstasis, chi sunt realidades chi esistint pro contu issoro: issas sunt s’Unu, s’Intelletu e s’Ànima. Sa matèria est no-èssere, e duncas est male.
S’emanatzione plotiniana est unu protzessu chi faghet derivare sos “medas” dae s’Unu, pro mèdiu de una sèrie de grados de èssere semper prus pagu perfetos manu manu chi si nche istèsiant dae su Printzìpiu initziale.
Su protzessu dae s’Unu a sos medas acabat cun sa torrada (epistrophé) de sos medas a s’Unu. Su primu gradu de custa torrada est sa liberatzione dae sas cosas corpòreas. Custa torrada est possìbile pro mèdiu de tres bias: s’arte, s’amore e sa filosofia. S’òmine podet lòmpere a s’Unu, non pro more de s’intellighèntzia, chi est conditzionada dae su dualismu intre su sugetu chi pensat e s’ogetu pensadu, mentres Deus est unidade; issu podet lòmpere a s’Unu pro more de s’èstasi, chi cheret nàrrere a bessire dae issu etotu.
Istoricamente su neoplatonismu rapresentat una de sas filosofias prus religiosas de sa tradizione otzidentale. B’at de nàrrere chi sa religiosidade de Plotinu , a diferèntzia de cussa cristiana, non faghet afidamentu a intermediàrios intre Deus e s’òmine, ma petzi subra de s’òmine matessi.
Giuseppe Corronca
Leave a comment