-de Giuseppe Corronca –
In su diàlogu intituladu Repùblica, Platone teorizat una comunidade ideale in ue cumandant sos filòsofos, chi sunt sos mègius (àristoi): pro custu motivu s’istadu teorizadu dae Platone podet èssere cramadu noocràticu o sofocràticu.
In sa Repùblica si faeddat de sa natura de sa Giustìtzia, chi est su fundamentu de sa nàschida e de sa vida de s’istadu. S’istadu est costituidu da tres classes: sos governantes, chi ant sa sabidoria; sos gherreris, chi ant sa balentia e, pro acabare, sos tzitadinos. Totus e tres depent tènnere sa virtude de sa temperàntzia.
S’istadu platònicu est partzidu in classes sotziales, est antidemocràticu, bi est sa comunione de sos benes e de sas fèminas e est prevìdida s’eliminatzione de sa propriedade privada pro sas classes superiores.
Sas degeneratziones de s’istadu sunt: sa timocratzia, chi est unu guvernu fundadu subra de s’onore; s’oligarchia, chi est unu guvernu in ue cumandant sos ricos; sa democratzia, in ue totus faghent su chi cherent; sa tirannia, chi est fundada subra de su dispotismu.
Su filòsofu, pro Platone, est chie amat sa connoschèntzia in sa totalidade sua. Bi sunt grados diferentes de connoschèntzia: sa congetura (eikasía) e sa credèntzia (pístis), chi sunt domìniu de sa connoschèntzia sensìbile (dóxa); sa resone matemàtica (diánoia) e sa intelligèntzia filosòfica (nóesis), chi sunt domìniu de sa connoschèntzia ratzionale (epistéme).
Custos grados, chi agiuant sos òmines in su caminu de sa connoschèntzia, sunt bene acraridos in su “mitu de sa gruta”, chi forsis est su prus nòdidu de Platone, contadu in su libru de VII de sa Repùblica.
Bi sunt presoneris incadenados in una gruta a suta de terra. In antis bi est unu fogu chi rifletet in su muru sàgomas de òmines chi giughent a pala istàtuas piticas. Sos presoneris pensant chi cussas umbras siant sa realidade, ma si unu presoneri resesseret a fuire, si at a abigiare chi su chi at bidu, no est sa realidade verdadera, ma una istrochidura.
Torrende in sa gruta e narende a sos cumpàngios su chi at bidu, lu diant leare in giru e lu diant bochire. In àteras paràulas, custa, pro Platone, est sa sorte chi est tocada a Socrate; sa sorte de su filòsofu chi una borta chi at bidu sa realidade comente est e at tocadu su massimu gradu de sa connoschèntzia, non benit cumprèndidu dae sos profanos, chi abarrant ignorantes, serrados in sos precuntzetos issoro.
Un àteru mitu est cussu de su Demiurgu, presente in su Timeu, diàlogu chi tratat de chistiones cosmològicas e de fìsica. Su Demiurgu est unu mediatore intre sas ideas e sas cosas, chi òrdinat sa matèria (chora) e la faghet assumigiare a sas ideas.
S’ùrtimu diàlogu de Platone est sas Leges, in ue si narat chi sa finalidade de sas leges est cussa de promòvere in sos tzitadinos sa virtude, chi est in sa felitzidade.
Su filòsofu esistenzialista de su Noighentos Karl Jaspers est lòmpidu a sustènnere chi s’istòria de sa filosofia l’at iscrita Platone. Si dae una banda custa afirmadura podet pàrrere unu pagu estrema, dae s’àtera est fintzas beru chi, sena duda peruna, Platone est istadu unu de sos filòsofos chi de prus ant lassadu unu marcu mannu in s’istòria de su pensu otzidentale.
Giuseppe Corronca
Leave a comment