– de Giagu Ledda –
In custas dies in una pàgina de “facebook”, tzilleri in ue intrat chie cheret e abboghinat su chi cheret, a propòsitu o dispropòsitu, e a pustis si nch’essit cuntentu che pasca sena cumprèndere chi at naradu unu machìmene, si discutit de comente nàrrere in sardu sos puntos cardinales, puntos chi dividint s’orizonte in bator partes aguales. Totu est cumentzadu dae custa pregunta: “South Korea o Corea de Baxu?” Mai l’aerent fata cussa pregunta! Sas rispostas ant variadu dae sa seriedade de chie afirmat chi tocat a nàrrere Sud Corea, passende dae chie, cun unu lampu de gèniu (ca in sos momentos de delìriu chi lu pessighit belle semper creet de èssere a su matessi tempus: Wagner, de Saussure, Aristòtele e sa mama chi nde l’at batidu a su mundu) si preguntat, sena birgòngia peruna, pro ite non leamus a prèstitu, in sardu, s’inglesu “South”.
B’est finas unu setore crìticu, de ispiratzione tzentru-europea, crìticu però non in su sensu de facultade intelletiva de de esaminare e giuigare, ma chi s’agatat in una situatzione mentale crìtica, chi sugerit “giossu o bàsciu” pro indicare su puntu in ue su sole est prus artu, su mesudie; susu, oriente e otzidente sos àteros tres puntos cardinales. Sa Sardigna duncas, sighende custa teoria astronomicu-geograficu-folclorìstica, s’agatat in s’Europa in bàsciu e a otzidente, in contu de nàrrere e iscrìere: a sud-ovest. Su malu de custas teorias mitòmanas e delirantes, no est sa teoria in sè, cantu s’iscola chi faghent, amparende·si unos cantos pensadores de custa genia a in segus de sas ideas issoro de indipendèntzia de sa Sardigna. B’at un’ateru setore chi semper, de cale si siat argumentu si tratet, est contràriu a totu su chi iscriet unu chi defensat sas normas de sa LSC; sos chi leant parte a custa truma no est chi siant contràrios a chi si impreent sas normas de sa LSC pro iscrìere in sardu, nono, sunt contràrios simplemente a chi si iscriat in sardu. Custa est sa veridade.
Pro torrare a sos puntos cardinales. S’agu de sa bùssula ìndicat semper unu puntu, chi in sardu li podimus nàrrere “nord”, derivadu dae su frantzesu “nord” e custu dae s’inglesu “north”; fintzas in italianu si narat “nord”, e in catalanu, e in rumanesu, e in tedescu. Su puntu cardinale opostu a su nord, in sardu li podimus nàrrere “sud”, dae su frantzesu “sud” e custu dae s’inglesu “suth”; fintzas in italianu si narat sud, e in rumanesu, e in catalanu. Su puntu in ue naschet su sole, in sardu li podimus nàrrere “est”, dae s’inglesu “east”, passende dae s’ispagnolu “este” e su frantzesu “est”; fintzas in italianu si narat “est”, e in catalanu, e in rumanesu. S’intrinada de su sole est in unu puntu chi li podimus nàrrere “ovest” dae su frantzesu “ouest” e custu dae s’inglesu “west”. Sa paràula est passada a s’italianu comente “ovest” dae una letura inesata de su frantzesu (“v” in contu de sa “u”; “oeste” in ispagnolu, “oest” in catalanu, vest in rumanesu.
E torremus a su tìtulu. Pro chi sa limba nostra siat una limba normale, pro chi cun issa podamus iscrìere de ogni argumentu e nos podamus cunfrontare cun totu sas àteras limbas de prestìgiu, la devimus normalizare e, comente ant fatu totu sas àteras limbas chi ant chertu campare, chi non si sunt rassegnadas a mòrrere che candela de seu, devimus tènnere un’Istitutu de sa terminologia sarda, formadu dae pessones preparadas, cumpetentes, chi istiment sa limba nostra, pro sistematizare, isvilupare e difùndere sa terminologia sarda, normalizare sos neologismos, èssere de assessoramentu terminològicu in totu sos campos de impreu fitianu o ispetzialìsticu de sa limba.
Leave a comment
Soe de acordu cun su chi narat Giagu Ledda pro sos puntos cardinales in sardu. Ma a pustis bisonzu de passare a chistionare finas de sos àteros temas de astronomia, semper in limba sarda. Pro nàrrere sas costellatziones comente las giamamus, segunde sa terminologia italiana o sardu? M’ispiego mègius: sa costellatzione de sas Pleìades(dae s’italianu) in sardu si giamant Su Gurdone(grappolo), mentres sa costellazione de su Toro(in italianu) si giamat su Trubadore de su Gurdone; sa costellatzione de Orione(in italianu) in sardu si giamat Sos Bacheddos, mentres sa costellatzione de su Cane Mezore(in italianu) in sardu si giamat su Trubadore de sos Bacheddos. Sa dimanda est custa: cherimus mantènnere sa denominatzione italiana cantzellandeche sa sarda o cherimus mantènnere sa sarda e antzis chircare de recuperare binas totus su restu de sa terminologia chi oje est belle pro si che pèrdere de su totu? Gratzias pro s’ospitalidade. Tonino Bussu.
Su cummentu de Tonino Bussu est interessante meda. Nos dat a connòschere, a mie in antis de totus, unos cantos nùmenes de costellatziones in sardu e ponet una pregunta crara: ” Cherimus mantènnere sa denominatzione italiana cantzellandeche sa sarda o cherimus mantènnere sa sarda e antzis chircare de recuperare finas totus su restu de sa terminologia chi oje est belle pro si che pèrdere de su totu?”
Custa est sa pregunta chi totus nois nos devimus pònnere non petzi pro sarbare sa terminologia astronòmica in sardu, ma pro totu sos àteros campos de s’ischire. Su tìtulu de s’articulu meu cheret pònnere in resartu sa netzessidade de sa creatzione de un’Istitutu de sa limba sarda (s’idea la podent tènnere unas pessones cuncretas; s’atuatzione la devet fàghere s’Assessoradu de s’istrutzione pùblica de sa RAS) cun sa finalidade de nde normalizare su lèssicu, recuperare tèrminos genuinos, isvilupare e difundere sa terminologia in ogni campu de atividade, creare glossàrios ispetzialisticos de ogni matèria. E Tonino Bussu si diat ocupare de su glossàriu de astronomia.
Est craru chi mi rendo contu de sa netzessidade e urgèntzia pro sa limba sarda de criare un’Istitutu de sa limba cun sa finalidade de normalitzare su lèssicu pro la pònnere a s’artesa e in su matessi pianu de sas àteras limbas de su mundu. Cadaunu, sos chi podent e chi sunt de bona voluntade, s’interessent de sos temas chi connoschent de prus e chi prus lis piaghent. Tzertu eo, ma non solu eo, mi dio interessare de su lèssicu de s’astronomia, ma puru de àteru. Casu mai nde fabeddamus in su tempus benidore. Saludos.