Lana sarda

Lana sarda

«Sa LSC non est su standard de su sardu. Est sceti su standard de su cabesusesu». A cantu paret no lu narant sos arregulistas ebbia, ma finas unu linguista famadu chi a sa Lsc l’at dadu grandu contributu. Est a nàrrere su Prof. Roberto Bolognesi. Sa chistione est betza e prus chi non lanosa, ma tocat a nd’iscrìere un’artìculu pro nche barigare sos lìmites de sa dialètica (limitada, prepotente e cun pagu profetu) de Facebook. E non pro rispòndere a issu (su raportu “La limba sarda comuna e le varietà tradizionali del sardo” cheret istudiadu in pare cun sas normas de iscritura). A concruos de s’artìculu una tabella chi no ispantat cantu a novidade, ma chi est pretzisu a nde bogare a campu cada borta chi chiesisiat sintetizat a sa grussera dende pagu agiudu a s’allega.

de Màuru Piredda

Movamus dae unu printzìpiu: si su standard cabesusesu non fiat sa Lsu (Limba sarda unificada de su 2001) pro seguru no lu est sa Lsc (Limba sarda comuna de su 2006). Contini, ammentat Bolognesi, naraiat chi sa Lsu fiat su logudoresu de Noragugume. E Bolognesi, a concruos de su raportu mentovadu narat chi «Questi dati mostrano ancora una volta che la varietà del sardo parlato nel Guilcer e nel Mandrolisai costituisce il punto di incontro naturale tra le macro-varietà della lingua sarda. La LSC può essere classificata come una sua sub-variante che, come si è visto ripetutamente, viene associata al sardo di
Mesania dai diversi metodi di misura impiegati in questa ricerca».

Torremus a Noragugume: cussa bidda nch’est a làcana cun Silanus, e sos poetas silanesos (Mura e Masala) non cantaiant in Lsu ma in logudoresu. O mègius, impreaiant su sardu literàriu chi connoschimus comente logudoresu.

Su matessi chi impreant sos poetas improvisadores de Barbàgia (Ladu), de su Supramonte (Bitti, Farina), de Ogiastra (Agus), de Baronia (Zizi, Porcu), de su Guilcer (Mureddu) etc. renuntziende a sas faeddadas issoro (lassemus·nche a banda Donaera de Ossi e Senes de Bonorva cun sas faeddadas issoro chi sunt prus serente a su còdighe cantadu ma chi sunt diferentes intre issas etotu). E chi l’impreant cantende in totu sa Sardigna. Ca los chircant in totue.

Totu custu sena nos ismentigare chi su sardu literàriu, su sardu illustre (Pittau docet), su logudoresu, est unu standard orale (cun totu su chi cheret nàrrere).

E si non fiat “logudoresu schetu” sa Lsu, imaginemus·nos cantu diat pòdere èssere logudoresu sa Lsc. Tocat de porrogare a sos de cabesusu a bìdere ite nde pensant a pustis de lis àere fatu lèghere una cale si siat cosa in Lsc. Est unu traballu cun resurtos òvios, ma cheret fatu.

Ca no est a nàrrere chi sa Lsc est petzi su logudoresu cun s’impreu de sa “g” in càmbiu de sa “z”. Custu est su chi si podet iscumproare cun pagu podda movende dae sos grupos cunsonànticos de derivatzione latina:

fl-fiore (in Lsu frore, in Lsc su matessi)
cl-giaru (in Lsu craru, in Lsc su matessi)
-cl- → oju (in Lsu ogru, in Lsc su matessi)
-cj- → atarzu (in Lsu atzarzu, in Lsc atzàrgiu)
pl-pienu (in Lsu prenu, in Lsc su matessi)
-br- → lara (in Lsu lavra, in Lsc su matessi)
-lb- → alvu o àivu (in Lsu arvu, in Lsc arbu)
-lc- → falche (in Lsu farche, in Lsc su matessi)
-lp- → gulpa o gùipa (in Lsu curpa, in Lsc su matessi)
-lt- → altu (in Lsu artu, in Lsc su matessi)
-rb- → àlvure o àivure o àvure (in Lsu àrvore, in Lsc àrbore)
-scl- → màsciu (in Lsu mascru, in Lsc su matessi)
-ngl- → ungia (in Lsu ungra, in Lsc su matessi)
l + yod → fizu (in Lsu fizu, in Lsu fìgiu)
n + yod → binza (in Lsu binza, in Lsu bìngia)
r + yod → colzu (in Lsu corzu, Lsu còrgiu)
ti + vocale → peta (in Lsu petza, in Lsc su matessi)

Pro seguru podimus e devimus nàrrere chi sa Lsc (sa de sa cummissione) est petzi sa Lsu cun s’impreu de sa “g” in càmbiu de sa “z” (e cun àteru). Ma bidimus finamentas chi, fizu, binza e corzu a banda, totu su restu mudat intre su logudoresu e sas normas Lsu/Lsc. E chi duncas mancu sa Lsu est su standard de su cabesusesu.

Sa Lsc (sa de sa cummissione) est in cue, pro chie la cheret impreare e iscumproare. In Lsc b’amus sa règula “Lana sarda de babbu e mama” pro s’impreu de sas cunsonantes dòpias, in Lsu petzi “Lana sarda“. Ma sa lana sarda àteru est: a chertare de badas pro cosas chi a su bonu de sos sardos no interessant. Comente – meda mi timo – custu artìculu. Duncas tusòrgiu siat.

Leave a comment

2 Comments

  1. Màuru Piredda faedhat de «Sa Lsc (sa de sa cummissione)»: cale Cummissione? Si faedhat de sa Lsu bi poto fintzas crere chi siat una Lsu de una Cummissione (chi aiat postu sa Giunta Palomba e at triballadu cun s’Amministratzione fatante, Assessore a sa cultura s’On. Pasquale Onida.
    Ma si est fadhendhe de sa LSC, ca si chi at postu Soru, Assessora Elisabetta Pilia, li poto assicurare chi sa “LSC” NO L’AT FATA PERUNA CUMMISSIONE. Lu poto nàrrere ca deo puru fia personalmente unu de sos Cummissàrios e si calicunu carchi o prus de una borta est mancadu a sas riuniones no so própriu deo pro ndhe pòdere contare “vida, òperas e… miràculos”.

    1. Salude Mario. Torrende·bos gràtzias pro su cummentu chi annanghet chistiones a s’acontèssida, bos naro deretu chi s’allega est prus chi non simple. Cando si faeddat de Lsc b’at chie narat chi una est «sa Lsc de sa cummissione» e un’àtera est «sa Lsc furriada a Lsu dae Corràine e Coròngiu». Est unu cummentu de giudu, su bostru, ma sa pregonta cheret fata a chie sighit a la contare de aici. E giai l’ais a ischire chie.

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *