– de Salvatore Serra –
S’interlingua est una limba artifitziale fundada a pitzu de vocàbulos comunos a su prus de sos idiomas neolatinos. S’interlingua de IALA ―sigla in inglesu de s’ “Assòtziu de sa Limba Ausiliària Internatzionale” l’ant bogada a campu unos cantos linguistas professionistas cun s’idea de l’impitare comente idioma ausiliàriu in sas comunicatziones internatzionales. Est nàschida in su 1951.
B’at duos idiomas ausiliàrios cun su nùmene interlingua. Unu est s’ interlingua de Peano (chi at bogadu a campu s’ idea), prus connota comente Latino sine Flexione (“latinu sena declinatziones’), chi oe forsis non lu faeddat nemos; s’àtera est s’ interlingua de IALA, chi est s’argumentu de custu artìculu.
Gasi comente su vocabulàriu de s’esperanto protzedit dae limbas neolatinas, germànicas e islavas, però deformende sas paràulas o formende·nde àteras noas, su lèssicu de s’interlingua protzedt dae sas limbas neolatinas printzipales, dae s’inglesu, e, prus pagu, dae su tudescu e dae su russu, chirchende sas raighinas cumpartzidas dae custas limbas a traessu de su vocabulàriu comunu chi benit dae su latinu. Sa matessi cosa est acuntèssida cun sa grammàtica, chi unu pagu leat dae s’inglesu, però meda prus simplificada. S’interlingua chircat de èssere, in essèntzia, unu fatore comunu de totu sos idiomas europeos, e una versione moderna de su chi su latinu est istadu in antigòriu.
Sa grammàtica e su vocabulàriu los ant cumpletados in su 1951, a pustis de prus de 20 annos de istùdios fatos dae sa IALA. Alexander Gode est istadu unu de sos primos chi ant cumintzadu su traballu. Issu at publicadu una grammàtica detalliada, un ditzionàriu interlingua-inglesu e unu libru introdutivu: “Interlingua a prime vista”.
S’interlingua tenet sighidores in paisos medas de su mundu comente Brasile, Bulgaria, Istados Unidos, Frantza, Itàlia, Paisos Bassos, Polònia e, mescamente, in sos paisos iscandinavos (Danimarca, Norvègia, Finlàndia e Isvètzia) in ue nd’ant incoragiadu meda s’impreu. B’at pàginas informàticas diferentes dedicadas a custu idioma e àteras medas chi, cun s’idea de lòmpere a su nùmeru prus mannu possìbile de pessones, tenent sos cuntenutos issoro in custa limba. Finas Google e Wikipedia tenent versiones in interlingua. In ue però s’est bida a beru s’utilidade sua est in su campu de sa sièntzia, ca artìculos e publicatziones sientìficas medas si iscrient in interlingua pro agiuare s’ispainamentu e s’ intercàmbiu de datos intre istudiosos de Istados diferentes.
Oe in die, est comente una limba bia, sighit a crèschere e a s’adatare a sas cambiadas e a sas progredidas de sa sotziedade e, in prus de su vocabulàriu leadu dae su latinu clàssicu in sa versione originale de Gode, tenet unu vocabulàriu modernu: pro nàrrere, in parte de “emer” (comporare) ant postu “comprar”. Custa modernizatzione sistemàtica at fatu nàschere su chi li narant “latínu modernu”
Leave a comment