de Mauro Piredda
A pustis de annos intreos iscurtende mùsica anglòfona, faghende colare in su chilivru mìgias e mìgias de cantzones de cada gènere, como ebbia apo comintzadu a meledare a pitzu de sas diferentes pronùntzias de unos cantos artistas inglesos. Leamus s’esèmpiu de Billy Bragg, artistainglesu de s’Essex, in su chirru sud orientale de sa terra de Albione. Isse narat “corporascion” imbetzes de “corporeiscion”, e pronùntziat “way” a sa matessi manera de s’interrogativu “why”. Finas sa sigla de sos Istados unidos de Amèrica divenit “Iu Es Ai”. Custa est sa prima istrofa de “Old Clash fan fight song”. Iscurtende·la si cumprendent sas mudadas.
I’ve got a mate who lives in Vermont
He couldn’t find the music he wanted
Sick and tired of the corporation
He went and started his own radio station
Now he’s on the air each day
Telling folks about a different way
Plays Billy Bragg and a bit of Green Day
And ‘I’m So Bored With The U.S.A.’
Un’àtera pronùntzia cunforma a sa chi nos ant insegnadu in iscola? Emmo, a dae chi isse impitat s’atzentu de s’Estuary english, chi no est sa matessi cosa de sa Received pronunciation. Medas àteros cantantes inglesos, imbetzes, rinùntziant a s’issoro atzentu e càgiant un’inglesu simigiante a su de su New England. Pro su linguista nord-irlandesu David Crystal sa melodia de sa cantzone annuddat sas intonatziones de su faeddu custringhende sos cantantes a sutalineare sas sìllabas e a allongare sas vocales. «Issos – at naradu Crystal – cantant in su modu chi lis benit prus sèmplitze, chi paret èssere su modu prus neutrale de faeddare» mancari chi a gente meda pàrgiat unu «atzentu americanu».
In Sardigna amus protzessos simigiantes. Comintzende dae s’ùrtimu amus bidu e bidimus chi sos poetas baroniesos, ogiastrinos e barbaritzinos cantant sos endecasìllabos “a sa logudoresa” rinuntziende a sas particularidades de sa bidda issoro e cagende una limba literària (sighende in s’àndala sestada dae Zeròminu Araolla). A issos lis benit meda prus sèmplitze a cantare gasi e a sos amantiosos de totu sa Sardigna (dae sa Gaddura a su Campidanu) lis benit meda prus sèmplitze a los iscurtare ca paret custu puru unu «modu neutrale» de s’espressare.
A su matessi tempus su de non chèrrere reconnòschere una limba ufitziale natzionale in Sardigna e su de non fàghere de sas diferentes variantes àteras e tantas pronùntzias de una norma pro totus giughet sa gente a cuntzepire una distàntzia manna intre sos dialetos sardos. Si leamus in cunsideru petzi una cantzone, “In sa terra mia” de sa Crc Posse, bidimus chi in sa parte cantada dae Renzo Saporito (de sos thiniscolesos Kenze Neke) amus “mi piaghent”, cando chi in sa de Dr. Drer, (“nàsciu, pàsciu e crèsciu in Casteddu ‘e bàsciu”), amus “praxit a mei”. Custu est unu esèmpiu acumpridu de democràtzia linguìstica. Rapresentat sa richesa de sa limba sarda. Ma sena àere una limba comuna amus a àere, a manera òvia, duas limbas e non duas diferentes pronùntzias.
Nemos, intre sos partigianos de sa limba comuna, cheret impònnere una pronùntzia istandard (Tore Cubeddu in sa rubrica “Videolina isport” non faeddat in Lsc). Forsis (e repito forsis) b’at a chèrrere cando sos dischentes inglesos ant a fàghere sos cursos de limba sarda (“England speaks sardinian”?), ma como est tempus de impitare sa norma comuna, cun sa cale fàghere libros e giornales. E cun sa cale ghiare sos giòvanos de custa terra a sarvare sa limba issoro. Ca dae inoghe a 20 annos est possìbile chi no amus a àere nen limba e nen dialetos.