de Giuseppe Pepe Coròngiu –
Sa proposta de lege de ratìfica de sa Carta Europea presentada dae sos senadores sardos est faddida e incumpleta. L’at cominicadu a manera ufitziale unu de sos duos relatores, su friulanu de su PD Carlo Pegorer, chi at presentadu s’iter de aprou in sas commissiones Esteri e Affares Costitutzionales de su Senadu.
Sa motivatzione de sa botzadura de sa proposta, n. 1674, primu firmatàriu Luciano Uras (Sel), est chi mancat s’atu fundamentale pro s’acumpridura de sa Carta, chi diat èssere s’allegadu cun sas dispositziones ispetzìficas aplicàbile a sas limbas sìngulas.
No est una faddonca de pagu contu ca su sardu arriscat de leare dannu pròpiu in custu. Si difatis, comente s’est naradu in custos annos, su Parlamentu faghet sa ratìfica, ma su livellu de dispositziones prevèdidas pro su sardu est bassu, non petzi non s’avantzat, ma si podet finas torrare in segus. Est de importu tando a èssere ischidos pro impedire chi sa ratìfica siat, a manera paradossale, sa fine de sas isperas de su sardu de ismanniare su status cosa sua.
Pro ite custu est de importu? Ca si s’Itàlia, pro nàrrere, leat s’impignu de amparare su sardu cun unu livellu artu, posca sa Sardigna podet ricùrrere in totu sas seas europeas (mesches in su Cussìgiu d’Europa) profàghere rispetare custu impignu.
Pro cumprèndere sa chistione tocat a nde acrarire sos mecanismos. Sa Carta Europea est unu tratadu internatzionale chi impignat sos istados a sa protetzione de sas limbas in àmbitos diferentes (iscola, amministratzione, giustìtzia, mèdia e àteros). Pro ogni àmbitu sa Carta proponet diferentes livellos de protetzione e sos istados, cun sa ratìfica, seberant cale livellu dare a cada limba. Sa chistione est duncas chi su sardu, in sa lìnia de su guvernu italianu, depet leare livellos de protetzione bassos, e tocat duncas, in sede de ratìfica, de propònnere pro su sardu dispositziones protetivas prus artas.
Tando pro nàrrere, pro sa chistione de sa Rai, non serbit a iscrìere un’artìculu de lege aposta (ca sa lege b’est giai e est sa 482/99 e su regulamentu), ma propònnere su livellu de protetzione adeguadu chi intamen in custa proposta mancat.
Custu problema no est nou: s’est pesadu pro sa prima bia in su 2004 comente Sòtziu Limba Sarda e in su 2011 comente servìtziu regionale. Tando, non si cumprendet a ite serbiat custa proposta de su senadore Uras sena sa cosa de fundamentu: sa proposta de parificare su Sardu (e su friulanu) a sas limbas prus tuteladas: su tedescu, s’islovenu e su làdinu.
Una cosa chi ponet pedinu meda pustis su chi est capitadu in cussìgiu regionale cun una proposta de motzione chi nch’aiat ‘ismentigadu’ su catalanu e sas àteras limbas sardas e in ue si daiat un’interpretatzione faddida de sas ‘limbas non territoriales’ dae banda de su promotore, su cussigeri Rossomori Paolo Zedda.
Su chi paret est chi unos cantos polìticos de s’àera soberanista sunt pighende initziativas in campu de polìtica linguìstica sena consulentes e/o tècnicos de capia. Sos chi bi sunt non connòschent bene sa matèria e duncas faddint sas cosas printzipales. E non si bolet crèere chi custos polìticos fatzant a sa sola. Totu pro ocupare un’ispàtziu polìticu, isolare sas boghes crìticas e fàghere a bìdere chi si faghet. Cando intamen si faghet male e si faghent rìere sas àteras minorias.
Sa proposta sarda ‘inùtile’ l’aiant firmada finas Emilio Floris (Forza Italia) e Roberto Cotti (M5S). Custu ùrtimu, cando est comintzadu s’iter, de carchi cosa s’est abigiadu, e at ghetadu s’allarme. Ma in capas como est trigadiu. Ca a su chi paret sos senadores sardos ascurtant prus sos incumpetentes chi faghent folclore de sos tècnicos chi dae una vida sighint custos problema.
Est meda probàbile chi s’andet a una ratìfica in sa cale sas dispositziones de su sardu siant parìviles o finas prus bassas de sa 482/99. Non mi paret difatis chi semus credìbiles comente minoria, in cara a sas àteras, rapresentados dae custa classe dirigente.
Un’àtera ocasione pèrdida comente cussa de sas normas de atuatzione de s’istatutu.
Pro chie cheret aprofundare inoghe in suta b’at materiale. Bos rinvio finas a sa parte giurìdica de “Il sardo una lingua normale”.
https://bolognesu.wordpress.com/2012/03/13/corongiu-monti-1-0/
http://consiglio.regione.sardegna.it/xivlegislatura/Mozioni/Moz196.asp
http://ricerca.gelocal.it/lanuovasardegna/archivio/lanuovasardegna/2004/05/22/SL1PO_SL104.html
https://salimbasarda.net/politica-linguistica/carta-europea-ismentigos-e-faddoncas-in-cussigiu/
http://www.carlopegorer.it/relazione-ratifica-carta-europa-delle-lingue-regionali-minoritarie/
http://www.senato.it/leg/17/BGT/Schede/Ddliter/44989.htm
Leave a comment