Canelles e Deidda: su passadu e su presente de s'imprenta in Sardigna

– de Sarvadore Serra –

Sos libros sunt unu patrimòniu culturale chi non b’at dinare de lu pagare. In Sardigna duos òmines, vìvidos a distàntzia de sèculos s’unu dae s’àteru, sunt ligados in manera ideale in sa creatzione e mantenimentu de sos istrumentos de produtzione de custu patrimòniu. Su primu at fatu, in su 500, sa prima tipografia de Sardigna. Su segundu, de su tempus nostru, est faghende unu traballu mannu pro cunservare sos trastes pro imprentare. Semus faeddende de Nicolau Canelles e Marianu Deidda

Nicolau Canelles

Esponente de importu de sa famìlia medievale sardu-catalana de sos Canelles, est istadu pìscamu de Bosa. At fundadu in su 1566 in Casteddu sa prima tipografia de s’ìsula, introduende s’arte tipogràfica in Sardigna cun sos caràteres mòbiles.

A pustis de sa làurea in utroque iure cunsighida in Roma in su 1548, l’ant nominadu “cummensale” de papa Giulius III, chi teniat in cunsideru mannu sa cultura sua.

Ghiradu a Sardigna in su 1551, est pro more de sas prebendas asseguradas dae su Papa chi at pòdidu fundare in Casteddu sa prima tipografia de s’ìsula. In su 1566 at bogadu a lughe su primu libru cun caràteres de imprenta suos: su Catechismu de Edmondo Auger in ispagnolu, chi tando fiat sa limba ufitziale.

Canònicu de sa Catedrale de Casteddu, in su 1573 l’ant nominadu vicàriu generale de s’archidiòtzesi e in su 1577 l’ant fatu pìscamu de Bosa cun su tìtulu de “Prior de Sant Lleonart sete funtanas”. In s’atividade pastorale sua at dadu cara a su promovimentu de sa cultura e a su rennovamentu de sas costitutziones eclesiàsticas, tenende contu de sas determinatziones de su Cuntzìliu de Trento. Est istadu unu de sos mègius rapresentantes de sa cultura umanìstica de sa Sardigna de su sèculu XVI. S’òpera sua no l’agradaiat meda a sas autoridades tzìvicas de su tempus, chi fiant interessadas a mantènnere in possa sa cultura medievale feudale. Pro custa resone l’ant fatu semper sa gherra

Si nch’est mortu in Casteddu in su 1585 lassende una de sas bibliotecas prus antigas e prus mannas de s’ìsula, chi si l’at comporada su bibliòfilu Monserrat Rosselló. Prus de tremìgia volùmenes de Canelles sunt collidos in sa Biblioteca Universitària de Casteddu, in su fundu Rosselló.

Pro l’ammentare, unas cantas carreras e iscolas de Sardigna tenent su nùmene suo: in mesu de custas b’est sa carrera in ue est nàschida sa tipografia sua, in ue s’eventu est ammentadu cun una losa.

Marianu Deidda

Custu òmine dat cara a s’istòria de s’imprenta in Sardigna. Prus de 240 annos sarvados dae su distruimentu e dae s’ismèntigu, ma galu pagu connotos dae sa gente. Marianu Deidda est unu tipògrafu casteddàrgiu. Su tìtulu de professore lu diat merèssere ad honorem, ca nemos che a issu ischit a dare boghe a ogetos galanos chi si nono diant èssere sena ànima. In su tempus de trinta annos at iscobertu e acuisidu 15 tonnelladas de materiale. Sunt sos trastes de 60 tipografias ativas in Sardigna dae s’agabbu de su Setighentos a sa medade de su Noighentos, cando sas tecnologias informàticas sunt intradas in parte de sèculos de istòria e traditzione.

Perunu museu s’est pretziadu pro pònnere in espositzione sa regorta in manera cumpleta e istàbile. Deghe annos a como sa Comuna de Casteddu at ammaniadu unu progetu pro s’ispàtziu Search, ma no l’ant mai postu in òpera. Sa Suprintendèntzia at postu su vìnculu petzi a una parte minore de sa colletzione chi, isetende a la pònnere in contu, s’est pasende in 60 cassitas de linna mùrina chi tenent unu tràgiu e unu nuscu antigos. Chentinas de caràteres mòbiles, fruniduras doladas e pretzisione de maistru de oro contant s’atividade de s’Imprenta reale de Casteddu, su dinamismu culturale istraordinàriu de sa Sardigna intre s’edade moderna e s’edade cuntemporànea, denghe e cuidadu in su de produire libros, su fàmene de letura e sa gana de leare parte in su dibàtidu polìticu cun sos cuotidianos. «In su 1860 sa Sardigna – crarit su maistru – fiat su giassu de s’Itàlia venidora in ue imprentaiant prus periòdicos».

Ligàmenes: http://www.unionesarda.it/articolo/cultura/2016/01/02/due_secoli_di_storia_della_stampa_sarda_nella_collezione_rimasta-8-454897.html

https://it.wikipedia.org/wiki/Nicol%C3%B2_Canelles

Leave a comment