de Sarvadore Serra
Sos archìvios recuperados. Est istadu su “Circolo sassarese”, un’assòtziu chi òperat dae chentu annos in sa vida culturale e sotziale de Tàtari, a bogare a pìgiu unu muntone de documentos de s’intelletuale sardu Antoni Simon Mossa. Sunt chentinas de iscritos, apuntos, disinnos e àteros documentos, isconotos fintzas a como, e costoidos in s’archìviu personale suo, chi sos eredes ant postu a disponimentu de sos istudiosos. E duncas amus iscobertu chi Mossa, in prus de èssere unu polìticu innovadore, un’architetu de gabbale e un’espertu de limbas, fiat fintzas un’apassionadu de tzìnema e de música.
In su campu de su tzìnema, gràtzias a unu traballu de chirca de sa “Società Umanitaria-Cineteca Sarda”, non solu sunt essidas a campu una cantas iscenegiaduras iscritas dae Simon Mossa – una de custas ambientadas in S’Alighera: Vento di terra-, ma fintzas unu manuale teòricu chi si narat “Prassi e cinema” , originale e innovadore, si si pessat chi l’at iscritu in sos annos 40. Dae s’anàlisi de custu materiale, chi galu lu sunt istudiende, essit crara sa voluntade de Simon Mossa de mandare a dae in antis unu progetu pionerìsticu comente su de fundare “Sardinia Pictures”, una domo de produtzione sarda.
Ma ant fintzas agatadu, in mesu de àteros documentos chi sunt in fase de catalogatzione, unos cantos ispartidos musicales chi deviant servire comente colunna sonora pro sas pellìculas chi Simon Mossa fiat ideende e imaginende.
S’intelletuale aligheresu at lassadu a un’ala, però, s’entusiasmu suo pro su tzìnema (l’at lassadu iscritu in una nota datada annu 1948: “In su tzìnema nch’apo giai pèrdidu s’isperu”) pro si cuntzentrare in su rolu suo brillante de architetu, sena pèrdere mai de vista s’ativismu suo polìticu, culturale e linguìsticu.
Pensende a custu ativismu, tocat a beru a recuperare su pensamentu polìticu de custu intelletuale ùnicu, babbu de su sardismu modernu, visionàriu chi at antetzipadu su bonu de su dibàtidu atuale subra de sos protzessos de indipendèntzia, tantu in Sardigna comente in Catalugna. E in su matessi tempus b’at de ammentare s’amparu chi at dadu a sas limbas de sa terra sua, su sardu e su catalanu de S’Alighera, ponende in craru sa netzessidade de una polìtica linguìstica chi las fatzat devènnere limbas de impreu normalizadu: sena su recùperu de sa limba e de s’identidade, naraiat semper, non benit bene a cunsighire sa liberatzione natzionale.
Devimus ammentare chi S’Alighera de oe est marcada dae s’inventiva e dae s’imaginatzione de custu architetu singulare: dae sa cùpula policromada de sa Crèsia de Santu Micheli fintzas a s’Iscala de su Cabirol, chi nche giughet a sa Gruta de Netunu, dae su Palatzu de Valèntzia fintzas a s’Hotel El Far, colende pro s’aeroportu o s’Ospidale Marinu, sunt totus progetos sinnados dae sa manu de Antoni Simon Mossa. No est de badas, tando, chi sa tzitade, in ocasione de sos 100 annos dae sa nàschida sua, cun s’agiudu de sa “Fundació Meta”, de s’”Associació Mastros” e de sa “Società Umanitaria de l’Alguer”, at ammaniadu s’espositzione “Antoni Simon Mossa (1916-2016): itineràriu espositivu intre architectura e tzìnema” in ue su pùblicu podet ammirare fintzas a freàrgiu unos cantos disinnos e progetos suos, sos prus connotos e atrividos – a s’ispissu cualificados comente utòpicos-, e sighire sas tratas de su protzessu creativu suo. Gasi etotu, su pùblicu podet tènere s’intrada a documentatzione iscrita e audiovisiva inèdita; in mesu de custa documentatzione b’at unas cantas lìteras chi Antoni Simon Mossa aiat imbiadu e retzidu dae personalidades culturales e polìticas catalanas de importu, siat de sas chi fiant in esìliu siat de sas chi fiant abbarradas in Catalugna. Unu de sos documentos recuperados est un’iscritu in unu catalanu galu pagu seguru, paret de sos annos 50, in ue espressat totu sa neghidade sua, cando passìgiat in su tzentru istòricu de S’Alighera, e s’abbìgiat de s’arrastu chi sos catalanos ant lassadu in sas carreras suas, turres e palatzos, pro no èssere galu pòdidu andare a Catalugna. Teniat, duncas, a disìgiu una terra chi non connoschiat, ma chi intendiat comente sua: “No nd’isco. Però est comente una lughe chi si m’allughet in intro. E custu disìgiu at cumintzadu a leare forma: unu disìgiu violentu, insuprimìbile, colare su mare e lòmpere a Bartzelona, sa terra de sos antepassados meos”.
E como, si podet bene a nàrrere chi su ligàmene cun sa Catalugna s’est torradu a costituire, e durat a pustis de sa morte. Custu maju coladu b’at àpidu in Bartzellona unu primu mamentu de sa tzelebratzione de sos chentu annos de sa nàschida de Antoni Simon Mossa, cando, in sa sede de s’Istitutu de Istùdios Catalanos, cun sa partetzipatzione de unu muntone de gente, ant presentadu su libre El Pont Retrobat. Escrits d’Antoni Simon Mossa (2016) cuidadu dae su fìgiu Pere Simon i Altea e dae s’assòtziu culturale “Pro no ismentigare”,
Ligàmenes: http://www.vilaweb.cat/noticies/sardenya-es-retroba-amb-antoni-simon-mossa/
http://marcelfarinelli.blogspot.it/2016/12/antoni-simon-mossa-un-intellectual.html?spref=tw
https://it.wikipedia.org/wiki/Antonio_Simon_Mossa
Leave a comment