Finas su bascu, chi est prenu de dialetos, at sa limba comuna sua

Finas su bascu, chi est prenu de dialetos, at sa limba comuna sua

        –   de Sarvadore Serra  –

bascu

Su bascu no est imparentadu  cun peruna àtera limba de su mundu.   Comente sas àteras limbas, però,  est partzidu in dialetos. In su matessi tempus b’at  unu bascu comunu a totu  sos  faeddadores. Si narat euskara batua. L’impreant in totu sas atividades pùblicas: in sas leges, in iscola,  in sos mèdios de informatzione, in sos cartellos, e fintzas in sos manifestos pro sas partidas de fùbalu, comente in sa fotografia chi publicamus  cun  custu artìculu.

S’ euskara batua”,  chi podimus traduire comente “bascu unificadu”, est s’istandard orale e iscritu de sa limba   basca.  L’at formadu  s’Acadèmia de sa limba basca, s’Euskaltzaindia, in su 1968. S’euskara batua punnat  a èssere un’elementu subradialetale e un’aina   de comunicatzione intre  sos chi faeddant su bascu. S’idea, duncas,  est a nche colare  sos problemas de comunicatzione intre sos dialetos bascos e normativizare custa limba. Comente narant sos linguistas Koldo Mitxelena e Koldo Zuazo, s’euskara batua e sos dialetos non sunt antagonistas  ma cumplementares.

Su batua  est sa  limba de s’amministratzione  de Euskadi, e l’impitant finas  in sa Comunidade Forale de Navarra, in sa  televisione  basca, in sos  giornales  in bascu, in sa produtzione literària e in sas iscolas. Custu non cheret nàrrere chi no impreant mai sos dialetos in sos mèdios de informatzione. Antzis, est su contràriu.

Custu istandard est una mediatzione de totu sos dialetos, mescamentu de su giassu de Guipúscoa, su prus tzentrale. Su nùmene  l’ant detzìdidu ca est sa forma prus ispainada  in sos dialetos de Guipúscoa, Biscaia, Navarra, Lapurdi, Nafarroa Beherea e Zuberoa, mancari bi siant sas formas regionales de euskala, eskuara, eskuera, eskara, eskera, eskoara, euskiera,auskera, oskara, uskera, uskaa, uska o üskara.

Dae su  1950 a su 1960 linguistas medas ant fatu sas propostas  issoro pro definire  sas bases de s’èuscara unificadu. Federiko Krutwig at propostu, sena chi l’apat atzetadu nemos, su dialetu literàriu “labortanu” comente istandard chi si fundaiat  in s’òpera unificadora chi aiat fatu s’iscritore bascu Joanes Leizarraga cun s’òpera sua de tradutzione de su  Testamentu Nou de sa Bìblia “Jesus Christ  Gure Iaunaren Testamentu Berria”(1571). In su 1963 Euskaltzaindia at fatu un’addòviu  in Baiona in ue est nàschidu  s’assòtziu de iscritores “EuskalIdazkaritza”.

In fines, in su 1968,  Euskaltzaindia at fatu un’addòviu in  Arantzazu in ue ant istabilidu sas lìnias  lessicogràficas e morfològicas de s’euskara batua (ortografia, morfologia, declinatzione e neologismos), chi ant cumpletadu  in su  1973 cun una proposta de coniugatzione verbale. Koldo Mitxelena at tentu una parte de importu in sa formatzione  de s’euskera batua.

Sa forma “euskera” (de sos dialetos de Guipuzcoa, Vizcaya e Navarra arta) sos bascos chi faeddant in ispagnolu l’impitant prus de su tèrmine  “vasco”  e est presente  in  su  Ditzionàriu de s’ Acadèmia Reale de sa  Limba  Ispagnola. In càmbiu, in  “batua” narant  “euskara”  (sa prus  comuna in sos dialetos tzentrales).

Ligàmene: http://ca.wikipedia.org/wiki/Euskera_batua

 

Leave a comment

Send a Comment

S'indiritzu email tuo no at a èssere publicadu. Is campos pedidos sunt signados *