-de Sarvadore Serra-
Fiat sarda sa prima fèmina chi, in s’Istadu italianu, at ocupadu una càtedra de Limba e literadura inglesa. Nd’at faeddadu, tempus a como, in italianu, sa rivista digitale “La donna sarda” cun un’artìculu de Cristina Muntoni. E nde cherimus faeddare, in sardu, fintzas nois.
Custa fèmina si naraiat Vitòria Sanna. Fiat nàschida in Casteddu in su 1918. Li naraiant “Sa sennorina” fintzas cando at lòmpidu 80 annos: eja, ca custa anglista de gabbale, chi pro deghinas de annos at marcadu s’istòria de s’Universidade casteddàrgia cun sa cultura sua e s’abistesa sua, at dedicadu sa vida petzi a sos istùdios e non s’est cojuada mai.
Mancari apat sinnadu s’istòria de sa cultura, introduende in s’Istadu italianu una Virginia Woolf chi tando nemos connoschiat, e apat traduidu romanzeris mannos comente Ann Radcliffe, Thomas Browne e Arnold Bennett chi devent sa notoriedade issoro a su traballu suo de tradutzione e crìtica, est istada belle ismentigada.
A nde recostruire sa biografia benit a punta a susu ca, mancari siant medas sas òperas chi at iscritu, perunu testu faeddat de sa vida sua, si no ammentendeˑnde in manera sintètica s’operadu in carchi prefatzione. Comente cussa prefatzione, apassionada ma curtza, chi l’ant dedicadu sos dotzentes de sa Facultade de Magisteru de s’Universidade de Casteddu in su 1977 in “Saggi di letteratura inglese e americana” (Edizioni di storia e letteratura) chi collit unas cantas òperas suas. Sos collegas la descrivent comente “una personalidade chi si distinghet meda pro s’obietividade de sos issèberos suos, pro sa disponibilidade dadivosa e sa risposta cuncreta a chie si siat si bortet a issa, pro s’atentzione e sa cumprensione chi issa at semper tentu pro sas aspiratziones e sos problemas de sos giòvanos, pro sa cuntzetzione sua de s’”Universitas” de sa vida universitària comente puntu de addòviu, de riflessione, de maturatzione culturale e umana chi si realizant in s’abertura lìbera de sas mentes a sas ideas”.
Non benit bene a recostruire sas tratas de sa vida sua mancu cun sos contos de sas pessones galu bias chi l’ant connota. Nuccia Diana, de 92 annos, fundadora istòrica e diretora de s’iscola Laetitia in Casteddu, non si l’ammentat bene. Sa vida sua at agigu tocadu sa de s’anglista cando in su 1967 est intrada in su Club Soroptimist de Casteddu, duos annos a pustis de sa fundatzione sua a sa cale Vitòria Sanna b’aiat leadu parte. Su sòtziu fiat nàschidu pro voluntade de sa filòsofa e pedagogista Cecilia Motzo Dentice d’Accadia, e aiat postu in pare fèminas cun una cualificatzione arta in su mundu de su traballu, comente sa notaja Fernanda Locci Felter, sas professoras Silvia e Anna Dessy Deliperi, sa dutoressa Amalia Nurchis Napoleone e sas dotzentes universitàrias Maria Motzo Fassò e Angela Terrosu Asolela. In mesu de issas bi fiat fintzas Giovanna Crespellani, sa prima fèmina sarda chi s’est marcada in s’albu de sos avocados. «Issa istaiat in carrera de Sant’Innàssiu e andaia a l’agatare meda a s’ispissu – ammentat Crespellani – Teniamus una diferèntzia manna de edade, ma andaiamus de acordu; colaiamus oras de discansu e mi l’ammento comente una fèmina chi teniat sensibilidade e preferèntzias galanas».
Laureada in Limbas in Napoli, in antis de colare a s’Universidade, a sa prima comente letora e pustis comente titulare de càtedra, Vitòria Sanna at insinnadu in su Litzeu Clàssicu Dettori de Casteddu.
Sos annos 50 sunt istados sos prus de profetu. In su 1951 at fatu connòschere a totus a Virginia Woolf, chi tando nemos ischiat chie fiat, publichende Il romanzo di Virginia Woolf. Ma s’opus magnum chi l’at fatu balangiare su prèmiu valorosu “Rose Mary Crawshay Prize” de sa British Academy de Londra est s’editzione crìtica de sa Religio Medici de Thomas Browne. De cussos annos est fintzas Ottocento (1952), cun su cale at fatu un’istùdiu fundamentale subra de su malistare de sa sotziedade inglesa pro mèdiu de su romanzu.
De importu mannu sunt istados fintzas su cuntributu suo a s’esploratzione de su panorama istòricu e sotziale cumplessu chi est su fundamentu de sos issèberos istilìsticos de sos Prosatori Inglesi del ‘600 (1963) e sos istùdios subra de sa gènesi e sos influssos de sa narrativa jamesiana e fintzas de unos cantos elementos de su teatru elisabetianu.
Dae su 1967 a su 1971 est istada prèside de sa Facultade de Magisteru de Casteddu, in ue unas cantas levas de istudentes ant bogadu profetu dae sos resurtados de sos istùdios suos. Fiant annos caentes pro sa Facultade de Magisteru, e in cussu tempus «Est cumintzada sa “Indian Summer” lugorosa de sa vida sua, prena de atividades de istùdiu e de chirca, sinnada dae reconnoschimentos a su traballu suo e a sa dinnidade sua de intelletuale e dotzente», iscriet in s’introdutzione a su volùmene “Traduzioni e invenzioni esplorando l’ignoto” Laura Sanna, professoressa ordinària de Limba e Literadura Inglesa e, unu tempus, iscolana sua.
A 5 annos dae cando si nch’est morta – in su mese de abrile de su 2003 – su Dipartimentu de linguìstica e istilìstica de s’Universidade de Casteddu, chi tando lu ghiaiat Antonietta Dettori, l’at ammentada intitulendeˑle una sala de su Dipartimentu chi costoit su fundu libràriu pretziosu suo a pee pranu de sa Facultade de Limbas e Literaduras Istràngias.
Ma de sa vida privada sua nos abbarrant petzi bìculos de ammentos. Comente su de s’avocadu Paolo Amat de San Filippo. «A pustis de sa gherra l’amus istrangiada in domo nostra», contat riferendeˑsi a Palatzu Cùgia in carrera de sos Genovesos in Casteddu, e ammentende s’amigàntzia intre s’anglista manna e sa mama. Ma sos ammentos nche sunt tropu a largu in su tempus. S’ammentu prus biu lu tenet s’archeòloga presidente regionale de su Fai Maria Antonietta Mongiu, chi nde faeddat comente de una pessone fundamentale pro sa formatzione sua e sa nàschida de s’interessu suo pro sa paridade de gènere. «Pro mene est istadu importante a beru a connòschere fèminas che a Vitòria Sanna chi m’at contadu cantu at peleadu pro fàghere s’Universidade in sos annos ’20, ca li faghiant sa gherra».
Un’ostàculu chi no l’at firmada e chi la ponet paris cun totu sas pioneras chi ant truncadu sas trobeas culturales de s’època e sunt istadas primas in setores in ue, pro more de su traballu issoro, sa presèntzia de sas fèminas est devènnida una cosa normale.
Leave a comment