A tratare bene su corpus pro agiuare sa mente

                Como chi sa salude mentale s’est mudada in unu  de sos temas chi interessant de prus  sa gente,  e chi sas istruturas sanitàrias pùblicas sunt semper de prus postas male, forsis est de profetu a ammentare chi b’at fatores de protetzione  contra a sos disturbos  mentales. A iscummìtere in sa preventzione est una cosa chi depet èssere ligada a  una retza assistentziale de calidade, chi pertochet mescamente sos patzientes prus dèbiles.

           Cumintzende dae sas bases, sa prima cosa de cumprèndere est chi su mundu mentale ispantosu nostru  protzedit dae un òrganu biològicu chi si narat cherbeddu, cussa massa gheladinosa de apena unu chilu e mesu chi, comente narat su neuròlogu famadu Vilayanur Ramachandran, “est bona a cuntemplare su sensu de s’infinidu e podet cuntemplare a issa etotu cuntemplende su sensu de s’infinidu”.

A tratare male su cherbeddu est semper una cosa chi non torrat a contu, a tèrmine curtzu o a tèrmine longu. Sos corfos a conca chi leant sos piseddos pro intzidentes o rutas  sunt unu problema de sanidade pùblica. Un’àtera manera de tratare male su cherbeddu est a li permìtere de leare sustàntzias tòssicas, mescamente in s’adulessèntzia.   Ma finas unu cherbeddu cun mancàntzia  crònica de sonnu tenet dannos. Est unu fatore de tènnere in contu, in mesu de sos àteros, in sos istùdios de sa produtividade in su traballu.

De seguru a tratare bene su corpus agiuat sa mente. Su màndigu sanu e sos abesos sanos (istransire sa sedentariedade, fàghere esertzìtziu fìsicu, non pipare) a un’ala agiuant a tènnere una salude fìsica bona,  a s’àtera defensant sa pessone contra a maladias comente  s’Alzheimer o sa depressione.

Unos cantos fatores protetivos contra a sa patlologia mentale  bi sunt in antis de nàschere. Sa nutritzione curreta de sa fèmina ràida, sa protetzione contra a sas infetziones, su refudu de leare sustàntzias tòssicas  in custu perìudu e finas su partu  in sas mègius cunditziones possìbiles resurtant in sos istùdios  comente fatores de importu a tèrmine longu in sa vida de sa pessone. Però, comente at postu in craru su pionieri de sa neurosièntzia John Bowlby, su ligàmene   seguru, probianu e costante intre  sa mama (o su babbu) e sa criadura est sa defensa printzipale pro sa   salude mentale. A su contràriu, sos abusos fìsicos, sessuales o emotzionales aumentant de su 4 pro chentu su perìgulu de isvilupare psicosis o cunduta suitzida, e de su 11 pro chentu su perìgulu de consumire sustàntzias tòssicas cando unu est mannu.

Su bullismu e su disamparu sotziale sunt duos fatores negativos chi essint a campu in sos istùdios,   cando chi in càmbiu sunt fatores positivos s’ambiente iscolàsticu sanu e inclusivu e sas polìticas adeguadas  de reechilìbriu e  protetzione sotziale. In s‘obietivu difìtzile de isvilupare unu progetu vitale, sunt gasi etotu importantes sos determinantes sotziales (cunditziones de traballu, salàriu, domo). A èssere disabudos  o a non lòmpere a fine de mese de seguru non faghent bene a sa salude mentale

(sa redatzione)