Galles: perdente in su fùbalu, binchidore cun sa limba

-de Sarvadore Serra –

Su Galles at pèrdidu sa partida cun su Portogallu e est essidu dae sos Europeos. Ma est una natzione perdente in su fùbalu, ma binchidora in sa politica linguìstica. In Galles, difatis, binti annos como, su gaèlicu fiat morende partzidu in milli variantes dialetales e duas printzipales de susu e de giosso. Posca ant fatu un’istandard e postu in iscola a òbligu. Sa limba s’est torrada a pesare cun sos pipios chi ant torradu a imparare su gaelicu a sos babbos. Nois sighimus cun sas limbas artigianales, personales e territoriales. Una classe dirigente chi faghet sa limba a cantos, gasi comente sa Sardigna. (dir)

Su gallesu (Cymraeg o y Gymraeg, si pronùntziat [kəmˈraiɡ, ə ɡəmˈraiɡ]) faghet parte de su grupu britànnicu de sas limbas tzèlticas. Est limba istòrica de su Galles; b’at pessones chi lu faeddant in Inghilterra e in Y Wladfa (sa colònia gallesa in sa Provìntzia de Chubut, Argentina).

Dae su tzensimentu de su 2011 de su Rennu Unidu resurtat chi b’at 3,1 milliones de residentes in su Galles. De custos, su 73% (2,2 milliones) non tenent cumpetèntzias linguìsticas in gallesu. In su 2011, su 27% (837.000) de sa populatzione totale de su Galles resurtaiat nàschida in foras de su Galles. De sos residentes in Galles dae sos tres annos in susu, su 19% (562.000) resurtat chi sunt bonos a faeddare in gallesu, e su 77% sunt bonos a faeddare, lèghere e iscrìere in custa limba (sunt 431.000 pessones, est a nàrrere su 15% de sa populatzione totale). Tocat a fàghere unu cunfrontu cun su tzensimentu de su 2001, dae ue resurtaiat chi su 20,8% de sa populatzione (582.000) fiat a tretu de faeddare in gallesu. Dae sas rilevatziones fatas dae su 2004 a su 2006, resurtatiat chi su 57% (315.000) de sos chi faeddaiant in gallesu naraiant fintzas chi l’ischiant iscrìere bene. Dae 110.000 a 150.000 pessones faeddaiant in gallesu in Inghilterra.

Su gallesu est una de sas 55 limbas chi faghent parte de sos Voyager Golden Records. Si tratat de documentos fonogràficos postos in sa nave ispatziale Voyager lantzada in su 1977. B’at sonos e imagines isseberados pro rapresentare sa diversidade de sas limbas e de sas culturas in sa Terra, in casu chi arribbent a carchi èssere intelligente in s’Universu. In gallesu b’est su saludu Iechyd da i chwi yn awr ac yn oesoedd, chi cheret nàrrere “Chi tèngiat salude bona, como e semper”.

In totu su Galles sos sinnales istradales sunt bilìngues, in gallesu e in inglesu (pro nàrrere, Chepstow est su nùmene inglesu de custa tzitade, ma in sos cartellos b’est finzas su nùmene gallesu Cas-gwent).

Su Welsh Language Act 1993 e su Government of Wales Act 1998 ant istabilidu chi sas limbas gallesa e inglesa chrent tratadas in manera paritària in su setore pùblicu, pro cantu siat resonàbile e praticàbile.

Su 7 de nadale de su 2010, s’Assemblea Gallesa at aprovadu a s’unanimidade una sèrie de mesuras pro isvilupare s’impreu de su gallesu in Galles. Su 9 de freàrgiu de su 2011, custa mesura at otentu s’Aprovatzione de su Re. Duncas sa limba gallesa est devènnida ufitziale in su Galles.

       Sa Mesura:

• cunfirmat su status ufitziale de sa limba gallesa;

• creat unu sistema nou de tareas de sos entes in contu de servìtzios in gallesu;

• istituit unu Cummissàriu pro sa Limba Gallesa cun poderes mannos pro amparare su deretu de sos chi faeddant in gallesu a otènnere sos servìtzios pùblicos impreende su gallesu etotu;

• istituit unu Tribunale de sa Limba Gallesa;

• dat a indivìduos e entes su deretu de apellare sas detzisiones in contu de servìtzios pùblicos de otènnere impreende su gallesu

• istituit unu Cussìgiu de Partenariadu pro sa Limba Gallesa chi tenet sa tarea de fàghere propostas a su Guvernu in contu de polìtica linguìstica;

• permitit a su Cummissàriu pro sa Limba Gallesa de fàghere inchiestas cando est limitada sa libertade de sos gallesos de impreare sa limba issoro.

  

Su gallesu l’impreant meda in iscola, cun su 20% de sos pitzinnos chi lu sunt istudiende in s’iscola mèdia. Cunforma a su National Curriculum, est obligatòriu pro sos istudentes a istudiare su gallesu fintzas a sos 16 annos, comente prima o segunda limba.

Su gallesu est presente fintzas in internèt, e l’impreant comente interfaghe pro Windows 7, Microsoft Windows XP, Vista, Microsoft Office, LibreOffice, OpenOffice.org, Mozilla Firefox , Linux e Facebook .

In su 2008, pro sa prima bia, ant impreadu su gallesu in unu Cussìgiu de sos Ministros de s’Unione Europea.

Ligàmene: https://en.wikipedia.org/wiki/Welsh_language S S S

Leave a comment